Całkowita utrata możliwości zmiany biegów to jedna z najbardziej stresujących sytuacji, jakie mogą spotkać kierowcę. Bez względu na to, czy problem pojawia się w czasie jazdy, czy podczas próby ruszenia z miejsca, brak reakcji skrzyni biegów oznacza unieruchomienie pojazdu i konieczność szybkiego podjęcia decyzji. Kluczem do właściwego działania jest zrozumienie potencjalnych przyczyn oraz podjęcie odpowiednich kroków, które pozwolą zdiagnozować problem lub zorganizować pomoc w sposób skuteczny i bezpieczny.
Pierwszym krokiem w takiej sytuacji jest ocena, czy biegi nie wchodzą w ogóle, czy też problem dotyczy jednego konkretnego biegu. Jeżeli lewarek porusza się swobodnie, ale nie ma oporu i nie następuje zazębienie żadnego przełożenia, można podejrzewać mechaniczne rozłączenie układu zmiany biegów. W wielu samochodach elementy sterujące skrzynią biegów, takie jak linki, cięgna czy przeguby kulowe, są umieszczone w pobliżu silnika i są podatne na uszkodzenia mechaniczne, korozję lub poluzowanie. Jeśli którykolwiek z tych elementów wypadnie z prowadzenia lub ulegnie zerwaniu, kierowca może odnieść wrażenie, że biegi po prostu przestały istnieć – lewarek działa, ale nic się nie dzieje.
W innej wersji tego problemu lewarek w ogóle się nie porusza lub jego ruchy są mocno ograniczone. Może to oznaczać zatarcie elementów wybieraka, zablokowanie mechanizmu zmiany biegów wewnątrz skrzyni lub awarię samego lewarka, szczególnie jeśli wcześniej pojawiały się objawy w postaci stuków, zgrzytów czy narastającego oporu. Zablokowanie lewarka może mieć też przyczynę w kabinie – na przykład jeśli doszło do przesunięcia obudowy tunelu środkowego, uszkodzenia gniazda kulowego lub zablokowania mechanizmu przez obcy przedmiot.
Kiedy biegi nie wchodzą w ogóle, warto również sprawdzić reakcję pedału sprzęgła. Jeśli pedał opadł na podłogę, nie wraca lub stawia nietypowy opór, przyczyną może być awaria układu wysprzęglającego. W samochodach z hydraulicznym sprzęgłem dość często dochodzi do wycieku płynu, zapowietrzenia przewodów lub awarii pompki głównej lub siłownika. W takim przypadku, mimo prawidłowego działania skrzyni biegów, kierowca nie jest w stanie jej obsłużyć, ponieważ sprzęgło nie rozłącza napędu. Objawia się to właśnie całkowitym brakiem możliwości zmiany przełożenia.
Jeżeli problem wystąpił nagle podczas jazdy i towarzyszyły mu odgłosy zgrzytania, stuki lub gwałtowne szarpnięcie, możliwa jest poważna awaria wewnętrzna skrzyni – na przykład wyłamanie zębów kół przekładniowych, zatarcie łożyska lub rozpad synchronizatora. W takim przypadku pojazd może przestać reagować nie tylko na zmianę biegów, ale również na dodanie gazu, ponieważ przerwana została ciągłość przekazywania napędu. W skrajnych przypadkach biegi mogą przestać działać także na skutek awarii mechanizmu różnicowego, który zintegrowany jest z przekładnią i odpowiada za rozdzielanie momentu obrotowego na koła.
W sytuacji, gdy biegi całkowicie przestają działać, nie należy próbować na siłę wrzucać przełożenia. Może to doprowadzić do pogłębienia uszkodzeń. Najlepszym rozwiązaniem jest zatrzymanie pojazdu w bezpiecznym miejscu, zaciągnięcie hamulca ręcznego i wyłączenie silnika. Jeżeli samochód znajduje się na drodze, należy użyć świateł awaryjnych i rozstawić trójkąt ostrzegawczy. Następnie warto spróbować zlokalizować wizualnie uszkodzenie – sprawdzić, czy pod pojazdem nie ma wycieków, czy lewarek porusza się normalnie, oraz czy pedał sprzęgła działa poprawnie. Jeżeli nie jesteśmy w stanie samodzielnie znaleźć przyczyny, konieczne będzie wezwanie pomocy drogowej i odholowanie samochodu do warsztatu. W wielu przypadkach przyczyna okazuje się prosta i możliwa do szybkiej naprawy, ale całkowita utrata możliwości zmiany biegów zawsze wymaga interwencji fachowca i nie powinna być lekceważona.
