Dobór odpowiedniego oleju przekładniowego do manualnej skrzyni biegów to jedna z tych czynności serwisowych, które często są bagatelizowane. W świadomości wielu kierowców manualna skrzynia uchodzi za bezobsługową, a temat oleju sprowadza się do stwierdzenia, że „coś tam w środku jest i to wystarcza na całe życie auta”. W rzeczywistości jednak jakość, typ i stan oleju mają ogromny wpływ na pracę przekładni, jej trwałość, kulturę zmiany biegów oraz bezpieczeństwo elementów pracujących pod dużym obciążeniem. Zastosowanie nieodpowiedniego oleju może pogorszyć działanie skrzyni, a nawet przyspieszyć jej zużycie.
Pierwszym krokiem w doborze oleju do skrzyni ręcznej powinno być zapoznanie się z zaleceniami producenta pojazdu. W dokumentacji technicznej lub instrukcji obsługi znajdziemy nie tylko informację o ilości oleju, jaką należy zastosować, ale przede wszystkim o jego specyfikacji. Kluczowym parametrem jest tutaj lepkość, czyli odporność oleju na przepływ. Najczęściej spotykane wartości to oznaczenia z grupy GL – na przykład GL cztery lub GL pięć. Każdy z tych olejów różni się poziomem dodatków uszlachetniających oraz ochrony dla skrzyni z określoną budową przekładni.
GL cztery to najczęściej stosowany typ w manualnych przekładniach. Posiada odpowiednie właściwości smarne i chroni synchronizatory, które w wielu skrzyniach wykonane są z metali miękkich, jak mosiądz. Użycie oleju GL pięć w takich konstrukcjach może zaszkodzić, ponieważ zawarte w nim dodatki przeciwzużyciowe mogą wchodzić w reakcję chemiczną z materiałem synchronizatorów, prowadząc do ich przyspieszonego zużycia. Dlatego tak ważne jest, by nie kierować się wyłącznie ogólnym parametrem lepkości, ale również dopasowaniem do rodzaju zastosowanej skrzyni.
Kolejnym czynnikiem, który należy uwzględnić, jest baza olejowa. Oleje przekładniowe dzielą się na mineralne, półsyntetyczne i syntetyczne. Te ostatnie oferują najlepszą odporność na wysokie temperatury, utrzymują właściwości smarne przez dłuższy czas i zapewniają lepszą płynność w niskich temperaturach. W przypadku nowoczesnych skrzyń o precyzyjnym zazębieniu i wąskich tolerancjach, stosowanie syntetyków pozwala zmniejszyć opory pracy i poprawić precyzję zmiany biegów. Oleje mineralne, choć tańsze, znacznie szybciej się starzeją i są mniej odporne na ekstremalne warunki pracy.
Niektóre skrzynie wymagają zastosowania olejów o specjalnych właściwościach, na przykład produktów oznaczonych jako MTF, czyli manual transmission fluid. Są to oleje stworzone specjalnie z myślą o ręcznych przekładniach, zawierające dodatki poprawiające pracę synchronizatorów, zmniejszające hałas i opory przy zmianie biegów. W autach sportowych lub tych o podwyższonej mocy można spotkać również oleje zawierające dodatki EP, czyli extreme pressure – przeznaczone do skrzyń pracujących w warunkach dużych obciążeń.
Wybierając olej przekładniowy, nie warto oszczędzać. Olej niskiej jakości, bez odpowiednich certyfikatów i dopuszczeń, może zawierać zanieczyszczenia, mieć niestabilną strukturę molekularną i tracić swoje właściwości szybciej, niż przewiduje to producent pojazdu. Równie ważny jak sam produkt jest moment jego wymiany. Choć niektóre skrzynie przewidują wymianę oleju co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów, w wielu modelach taka procedura w ogóle nie jest planowana. Tymczasem każda przekładnia pracuje w trudnych warunkach – wysoka temperatura, metaliczne opiłki, nacisk i siły ścinające to codzienność. Wymiana oleju co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów to inwestycja, która realnie wpływa na żywotność całego układu.
Podsumowując – wybór odpowiedniego oleju przekładniowego do manualnej skrzyni biegów powinien opierać się na zaleceniach producenta, specyfice konstrukcji skrzyni oraz stylu jazdy. Odpowiednio dobrany i regularnie wymieniany olej nie tylko poprawia komfort zmiany biegów, ale przede wszystkim chroni przed kosztownymi awariami. Skrzynia biegów to jeden z najdroższych komponentów auta, dlatego warto zadbać o nią, zaczynając właśnie od prawidłowego smarowania.
