Koła zmiennych faz rozrządu to jedne z bardziej zaawansowanych elementów współczesnych silników spalinowych, które pozwalają elastycznie sterować czasem otwarcia i zamknięcia zaworów. Dzięki nim silnik może pracować z większą sprawnością, oszczędzać paliwo przy niskim obciążeniu i zapewniać maksymalną moc wtedy, gdy kierowca tego oczekuje. Niestety – jak każda część mechaniczna – również koła zmiennych faz ulegają zużyciu. I choć same w sobie rzadko ulegają nagłej awarii, to ich powolne zużywanie się może powodować szereg objawów, które łatwo pomylić z problemami zupełnie innego pochodzenia.
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów zużytych kół zmiennych faz jest pogorszona kultura pracy silnika. Może pojawić się nierówna praca na biegu jałowym, trudności z utrzymaniem stabilnych obrotów albo nawet gaśnięcie silnika zaraz po uruchomieniu. Zmienne fazy mają bowiem ogromny wpływ na napełnianie cylindrów i jakość mieszanki, szczególnie w momencie rozruchu i przy niskim obciążeniu. Gdy koła nie pracują prawidłowo lub blokują się w nieodpowiedniej pozycji, cały silnik zaczyna funkcjonować nierówno, a moment obrotowy może być odczuwalnie niższy.
Często pojawiają się również metaliczne dźwięki dochodzące z okolic głowicy, przypominające grzechotanie, stukanie lub „klepanie”. Dźwięki te bywają najbardziej wyraźne tuż po uruchomieniu zimnego silnika, a potem stopniowo cichną. Wbrew pozorom nie zawsze są to objawy rozciągniętego łańcucha rozrządu – w wielu przypadkach to właśnie zużyte koła faz, których mechanizmy hydrauliczne nie trzymają już ciśnienia i powodują luzy w przekładni. Przy dalszym zużyciu hałasy mogą się nasilać również przy przyspieszaniu, zwłaszcza w średnim zakresie obrotów.
Kolejnym sygnałem ostrzegawczym może być zapalenie się kontrolki „check engine”. Komputer silnika, analizując pracę czujników wałka rozrządu i wału korbowego, wykrywa wtedy nieprawidłowości w korelacji położeń. Zapisują się wtedy błędy związane z systemem zmiennych faz – mogą dotyczyć ich zakresu działania, zablokowania w konkretnej pozycji lub braku reakcji na sygnały sterujące. W niektórych przypadkach komputer przełącza silnik w tryb awaryjny, co ogranicza jego moc i chroni przed dalszymi uszkodzeniami.
Zużyte koła zmiennych faz mogą także wpływać na zwiększone zużycie paliwa i spadek elastyczności silnika. Auto staje się ospałe, gorzej reaguje na gaz, a przy dynamicznej jeździe brakuje mu mocy w dolnym lub górnym zakresie obrotów – w zależności od tego, które koło uległo zużyciu i w jaki sposób się blokuje. W przypadku silników z turbosprężarką objawy te bywają trudne do jednoznacznego rozpoznania, bo wiele osób przypisuje je turbodziurze albo złej pracy doładowania.
Podsumowując – objawy zużytych kół zmiennych faz rozrządu to nierówna praca silnika, metaliczne dźwięki przy rozruchu, zapalone kontrolki błędów, spadek mocy oraz wyraźne pogorszenie elastyczności i zwiększone spalanie. Ich diagnostyka wymaga doświadczenia, a wymiana – precyzji i dostępu do odpowiednich narzędzi. Ignorowanie pierwszych symptomów może doprowadzić do poważniejszych uszkodzeń mechanicznych lub elektronicznych, dlatego każde podejrzenie problemu z fazami warto szybko zweryfikować.
