Silnik elektryczny wentylatora to jeden z najbardziej eksploatowanych komponentów w układzie chłodzenia samochodu. Jego zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego przepływu powietrza przez chłodnicę w sytuacjach, gdy naturalny pęd powietrza – generowany podczas jazdy – nie wystarcza do schłodzenia płynu chłodniczego. To typowy przypadek w ruchu miejskim, w korkach czy podczas postoju z włączonym silnikiem. Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że niewielki elektryczny silniczek nie jest narażony na poważne przeciążenia, rzeczywistość pokazuje coś zupełnie innego – również on może ulec przegrzaniu, a jego awaria potrafi doprowadzić do poważnych konsekwencji dla całego układu chłodzenia.
Przegrzanie silnika wentylatora najczęściej ma swoje źródło w przeciążeniu mechanicznym lub elektrycznym. W pierwszym przypadku przyczyną może być zużyte łożysko wirnika, zatarcie osi lub obecność ciał obcych w obudowie wentylatora. Wówczas silnik pracuje z większym oporem, pobierając jednocześnie więcej prądu, co skutkuje wzrostem temperatury uzwojeń. Długotrwała praca w takich warunkach prowadzi do stopniowego przegrzewania się izolacji przewodów wewnętrznych, a w efekcie do zwarcia, wypalenia uzwojeń lub całkowitego zatrzymania wentylatora. Charakterystycznym objawem takiej usterki jest głośna praca wentylatora, nieprzyjemny zapach z komory silnika lub okresowe zatrzymywanie się wentylatora mimo wysokiej temperatury.
Z kolei przeciążenie elektryczne może wynikać z uszkodzeń w instalacji – na przykład z powodu złego styku, utlenionych złączy, przekaźników przepuszczających zbyt wysokie napięcie lub błędnego działania modułu sterującego wentylatorem. Silnik elektryczny, zasilany prądem o zbyt dużym natężeniu, może osiągnąć temperaturę, której nie jest w stanie skutecznie odprowadzić. W bardziej zaawansowanych pojazdach silniki wentylatorów posiadają czujniki temperatury lub zabezpieczenia termiczne, które w razie przekroczenia granicznych wartości odcinają zasilanie, chroniąc silnik przed przepaleniem. Jednak w starszych konstrukcjach takie zabezpieczenia często nie występują, przez co przegrzanie prowadzi do trwałego uszkodzenia.
Nie bez znaczenia pozostaje również środowisko pracy tego podzespołu. Wentylator chłodnicy znajduje się zazwyczaj w bezpośrednim sąsiedztwie elementów silnika nagrzewających się do bardzo wysokich temperatur, co oznacza, że nawet w stanie spoczynku podlega on oddziaływaniu ciepła. W samochodach wyposażonych w funkcję aktywnego chłodzenia po wyłączeniu silnika, wentylator może uruchamiać się jeszcze przez kilka minut, co z jednej strony ma chronić jednostkę napędową, ale z drugiej zwiększa ryzyko przegrzania samego silnika wentylatora, jeżeli układ nie jest odpowiednio przystosowany.
W praktyce przegrzanie silnika wentylatora objawia się najczęściej jego całkowitym unieruchomieniem lub znaczącym osłabieniem prędkości obrotowej. W konsekwencji chłodnica przestaje być efektywnie wentylowana, co skutkuje wzrostem temperatury płynu chłodniczego i potencjalnym przegrzaniem jednostki napędowej. Dodatkowym ryzykiem jest to, że awaria wentylatora często nie jest natychmiast widoczna – szczególnie podczas jazdy, kiedy powietrze samoistnie opływa chłodnicę. Problem uwidacznia się dopiero podczas postoju lub jazdy w korku, kiedy nagle zapala się kontrolka temperatury lub silnik zaczyna pracować nierówno.
Warto również zwrócić uwagę na problematykę wentylatorów zasilanych napięciem modulowanym – tak zwane wentylatory sterowane PWM, spotykane w nowszych modelach. W ich przypadku przegrzanie może być efektem błędnej modulacji sygnału sterującego, co powoduje ciągłą pracę na zbyt wysokim poziomie obrotów. Jeżeli układ sterujący nie działa prawidłowo, wentylator nie odpoczywa nawet w momentach, gdy nie jest to konieczne, co skraca jego żywotność i zwiększa szansę przegrzania silnika.
Aby uniknąć przegrzania silnika elektrycznego wentylatora, warto regularnie sprawdzać jego działanie – zarówno w warunkach postoju, jak i przy wysokim obciążeniu silnika. Dobrym nawykiem jest także przegląd złączy i przekaźników, które mogą ulec korozji lub uszkodzeniu. W przypadku stwierdzenia, że wentylator nie uruchamia się mimo wzrostu temperatury, należy jak najszybciej zatrzymać pojazd i zlecić diagnostykę układu chłodzenia. Niekiedy problem można rozwiązać szybko – poprzez wymianę przekaźnika lub wyczyszczenie złączy – jednak w wielu przypadkach konieczna jest wymiana całego silnika wentylatora, a czasem także jego modułu sterującego.
Podsumowując, silnik elektryczny wentylatora zdecydowanie może się przegrzać, a przyczyny tego zjawiska bywają różnorodne – od mechanicznych oporów, przez błędy w sterowaniu, aż po zewnętrzne warunki pracy. Zaniedbanie objawów prowadzi do poważnych konsekwencji dla układu chłodzenia, dlatego nie należy lekceważyć nawet pozornie błahych sygnałów świadczących o nieprawidłowym działaniu wentylatora. Regularna kontrola tego elementu może uchronić silnik przed przegrzaniem i kosztownymi naprawami.
