Katalizator spalin to jeden z tych elementów samochodu, który przez lata potrafi działać zupełnie niezauważalnie, a kiedy ulega awarii – jego objawy mogą być zaskakująco poważne. Mimo że jego główną funkcją jest ograniczanie emisji szkodliwych związków do atmosfery, to w rzeczywistości katalizator wpływa również na przepływ spalin, pracę silnika i jego ogólną wydajność. Gdy ulegnie uszkodzeniu, auto przestaje pracować tak, jak powinno, a objawy mogą obejmować zarówno problemy mechaniczne, jak i błędy w systemach elektronicznych pojazdu.
Jednym z najczęściej występujących objawów uszkodzonego katalizatora jest spadek mocy silnika. Właściciele aut zauważają, że auto staje się ociężałe, nie chce wchodzić na obroty, a przyspieszanie trwa znacznie dłużej niż zwykle. Dzieje się tak, ponieważ zatkany lub stopiony katalizator tworzy opór dla przepływu spalin. Efekt przypomina sytuację, w której wydech zostaje częściowo zatkany – silnik nie może „oddychać”, przez co jego osiągi spadają. W niektórych przypadkach może dojść do sytuacji, w której auto w ogóle nie chce się rozpędzać powyżej określonych obrotów, co jest typowym skutkiem całkowitego zatkania struktur wewnętrznych katalizatora.
Kolejnym objawem są nierówne obroty i problemy z pracą na biegu jałowym. Silnik może drgać, wahać się między różnymi wartościami obrotów, a czasami nawet gasnąć bez wyraźnego powodu. Choć takie objawy mogą sugerować problemy z układem zapłonowym, sondą lambda lub przepływomierzem, często są związane z pogarszającą się drożnością katalizatora i zaburzeniem naturalnego przepływu spalin. Wówczas sterownik silnika zaczyna otrzymywać błędne dane i nie jest w stanie poprawnie sterować dawką paliwa.
W samochodach wyposażonych w dwa czujniki tlenu – jedną sondę lambda przed katalizatorem i drugą za nim – uszkodzenie katalizatora często objawia się zapaleniem kontrolki „check engine”. Sterownik porównuje wartości z obu sond, a jeśli wykryje, że skład spalin przed i po katalizatorze jest bardzo podobny, uznaje, że element ten przestał spełniać swoją funkcję oczyszczającą. W takiej sytuacji pojawia się kod błędu, który można odczytać za pomocą interfejsu diagnostycznego. Warto jednak pamiętać, że nie zawsze kontrolka pojawia się od razu – czasem system potrzebuje kilku cykli jazdy, by zgromadzić wystarczające dane.
Katalizator może również ulec uszkodzeniu mechanicznemu. Jeśli wewnętrzne struktury ceramiczne ulegną pęknięciu, mogą wydawać charakterystyczne dźwięki – coś w rodzaju grzechotania lub dzwonienia podczas jazdy, szczególnie przy zmianie prędkości lub przejeżdżaniu przez nierówności. Fragmenty ceramiki mogą się przemieszczać i blokować wydech, powodując chwilowe braki mocy, a nawet całkowite unieruchomienie pojazdu. W takiej sytuacji nie ma możliwości dalszej jazdy i konieczne jest natychmiastowe usunięcie problemu.
Innym sygnałem, że katalizator jest uszkodzony, może być zauważalny wzrost zużycia paliwa. Gdy spaliny nie mogą swobodnie opuszczać komory spalania, układ zarządzania silnikiem próbuje kompensować stratę, dostarczając więcej paliwa niż zwykle. Dodatkowo błędne odczyty z sond mogą wpływać na skład mieszanki, powodując wzbogacenie jej nawet wtedy, gdy nie jest to konieczne. Efekt jest taki, że auto spala więcej, a mimo to nie jedzie lepiej – wręcz przeciwnie.
Nie można też pominąć aspektu zapachowego. W przypadku poważnego uszkodzenia katalizatora – szczególnie jego przetopień – z rury wydechowej może zacząć wydobywać się ostry, nieprzyjemny zapach siarki, spalenizny lub metalu. Czasem pojawia się też dymienie przy obciążeniu silnika, co świadczy o całkowitej utracie funkcji oczyszczania spalin. Takie objawy wymagają natychmiastowej reakcji, ponieważ dalsza jazda może skutkować uszkodzeniem turbosprężarki, zaworów, a nawet samego silnika.
Uszkodzony katalizator nie tylko wpływa na komfort i osiągi jazdy, ale także uniemożliwia przejście przeglądu technicznego – zwiększona emisja spalin natychmiast wychodzi podczas pomiarów. W niektórych krajach jego brak lub niesprawność może wiązać się również z wysokimi mandatami lub unieważnieniem homologacji pojazdu.
Z tego względu objawów uszkodzonego katalizatora nie należy bagatelizować. Nawet jeśli początkowo wydają się drobne, mogą szybko przerodzić się w poważny problem, którego naprawa będzie kosztowna i czasochłonna. Im szybciej kierowca zareaguje, tym większa szansa na uniknięcie dalszych szkód.
