Układ recyrkulacji spalin, znany powszechnie jako EGR, jest jednym z kluczowych komponentów mających wpływ na emisję spalin i funkcjonowanie silnika. Jego zadaniem jest częściowe cofanie spalin do komory spalania, co pozwala obniżyć temperaturę spalania i tym samym zmniejszyć emisję tlenków azotu. Niestety, z czasem ten system może ulegać zanieczyszczeniu i niedrożności, a jego awaria odbija się nie tylko na pracy silnika, lecz także na kondycji całego układu wydechowego. Jednym z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych objawów jest pojawienie się nagaru – osadu sadzy i niespalonych cząstek – w różnych częściach wydechu.
Nagar to czarny, tłusty, często bardzo lepki osad, który powstaje głównie z niedopalonych cząstek paliwa i oleju, zmieszanych z resztkami spalin. Gdy zawór EGR nie działa prawidłowo, przepływ spalin staje się niestabilny lub zbyt intensywny. Wówczas do komory spalania trafia nadmiar spalin, a mieszanka paliwowo-powietrzna przestaje być optymalna. Efektem jest niepełne spalanie paliwa, które generuje większą ilość cząstek sadzy. Te z kolei, niesione przez gorące gazy, osadzają się w kanałach dolotowych, na zaworach, w kolektorze wydechowym oraz wewnątrz układu wydechowego – od przewodów przez tłumiki aż po końcówkę rury.
W układzie wydechowym nagar najczęściej pojawia się w rejonie kolektora, na wejściu do filtra DPF lub katalizatora, a także na ściankach przewodów. Może on mieć formę miękkiego, świeżego osadu o konsystencji gęstej mazi lub być już zwęglony i twardy, przypominający sadzę z komina. Jego obecność w dużej ilości może znacząco ograniczyć przepływ spalin, a to powoduje dalsze problemy – wzrost ciśnienia w układzie, przegrzewanie się komponentów, a w skrajnych przypadkach nawet pękanie elementów metalowych lub wypalanie dziur w tłumikach.
Obfity nagar może być również powodem złej pracy czujników, szczególnie sond lambda, które monitorują skład spalin i dostarczają danych do sterownika silnika. Zabrudzone sondy przekazują błędne informacje, co może prowadzić do jeszcze gorszego składu mieszanki i błędnego dawkowania paliwa. W efekcie błędne wskazania powodują błędne reakcje sterownika – silnik pracuje nierówno, traci moc, rośnie zużycie paliwa, a filtr DPF szybciej się zapycha.
W pojazdach, które użytkuje się głównie w warunkach miejskich, gdzie często dochodzi do jazdy na krótkich odcinkach, problem nagaru przy awarii EGR jest jeszcze bardziej nasilony. Niedogrzany silnik, częste zatrzymywanie i ruszanie, niskie obroty i brak dłuższych cykli pracy powodują, że spaliny nie osiągają odpowiedniej temperatury do wypalenia sadzy. Nagar osadza się wówczas znacznie szybciej i może już po kilkudziesięciu tysiącach kilometrów doprowadzić do konieczności demontażu i czyszczenia układu wydechowego.
Warto zaznaczyć, że niektóre pojazdy wyposażone są w układ EGR chłodzony cieczą. W takich przypadkach, jeśli chłodnica EGR ulegnie uszkodzeniu, może dojść do przedostawania się płynu chłodniczego do spalin, co dodatkowo nasila powstawanie lepkiego, gęstego osadu. Nagar o takiej strukturze jest trudny do usunięcia i często wymaga profesjonalnego czyszczenia chemicznego lub nawet wymiany elementów.
W praktyce kierowca może zauważyć skutki obecności nagaru w układzie wydechowym na kilka sposobów. Może to być czarna, tłusta sadza na końcówce wydechu, wyraźne kopcenie przy przyspieszaniu, spadki mocy, zwiększone spalanie, nierówna praca silnika czy zapach spalin w kabinie. Diagnostyka komputerowa może wykazać błędy związane z sondami lambda, EGR lub ciśnieniem w układzie DPF.
Regularna kontrola stanu układu recyrkulacji spalin, czyszczenie EGR oraz odpowiedni styl jazdy mogą znacząco zmniejszyć ryzyko powstawania nagaru. Długie trasy, dynamiczna jazda na wyższych obrotach oraz unikanie ciągłego gaszenia i uruchamiania silnika pozwalają na wypalanie nagaru i utrzymanie układu wydechowego w lepszym stanie.
Podsumowując, nagar w układzie wydechowym przy problemach z EGR to nie tylko objaw awarii, ale również czynnik przyspieszający zużycie innych komponentów. Jego obecność znacząco obciąża cały system spalania i emisji, dlatego tak ważne jest szybkie wykrycie problemu i usunięcie jego przyczyny, zanim doprowadzi do poważnych usterek.
