Turbosprężarka to jeden z najbardziej obciążonych elementów współczesnych silników, pracujący w ekstremalnych temperaturach i przy bardzo wysokich obrotach. Mimo zaawansowanej konstrukcji i wysokiej jakości materiałów, turbo jest podatne na różnego rodzaju awarie, w tym na zjawisko zapieczenia. Zapieczenie turbosprężarki to problem, który może prowadzić do poważnych konsekwencji dla pracy silnika, spadku osiągów, a nawet kosztownych napraw. Na czym polega zapieczenie turbiny, jakie są jego przyczyny i jak można temu zapobiegać?
Zapieczenie turbosprężarki oznacza zablokowanie lub znaczne ograniczenie ruchu niektórych jej elementów, najczęściej łopatek zmiennej geometrii (VGT/VTG) lub pierścieni uszczelniających. W nowoczesnych turbinach ze zmienną geometrią łopatek, mechanizm ten odpowiada za regulację przepływu spalin przez turbinę, co pozwala na uzyskanie wysokiego momentu obrotowego przy niskich obrotach i dużej mocy przy wysokich obrotach. Z czasem, zwłaszcza w silnikach eksploatowanych głównie w ruchu miejskim, na łopatkach i mechanizmach regulacyjnych zaczyna osadzać się sadza, nagar oraz inne produkty spalania. Powoduje to stopniowe ograniczenie swobody ruchu łopatek, aż do ich całkowitego zablokowania – czyli zapieczenia.
Do zapieczenia turbosprężarki może dojść także w wyniku długotrwałego stosowania niskiej jakości oleju, rzadkich wymian oleju lub przegrzewania turbiny. Wysoka temperatura i obecność zanieczyszczeń prowadzą do powstawania twardych osadów w kanałach olejowych i na powierzchniach współpracujących. Jeśli pierścienie uszczelniające lub łożyska zostaną zablokowane przez nagar, wirnik turbiny nie będzie mógł się swobodnie obracać, co skutkuje spadkiem mocy, głośną pracą, dymieniem z wydechu, a nawet całkowitym zatarciem turbiny.
Objawy zapieczenia turbosprężarki są dość charakterystyczne. Najczęściej należą do nich wyraźny spadek mocy silnika, opóźniona reakcja na gaz (zwiększony turbo lag), nierówna praca jednostki napędowej, dymienie z wydechu oraz pojawianie się komunikatów ostrzegawczych na desce rozdzielczej (np. „check engine” lub błędy dotyczące ciśnienia doładowania). W przypadku turbin ze zmienną geometrią, typowym objawem jest brak przyrostu mocy przy niskich obrotach lub gwałtowne przeładowanie przy wysokich obrotach, wynikające z zablokowania łopatek w jednej pozycji.
Zapieczenie turbiny można próbować usunąć poprzez czyszczenie mechaniczne lub chemiczne, jednak w zaawansowanych przypadkach konieczna jest jej demontaż i profesjonalna regeneracja. W niektórych sytuacjach, jeśli uszkodzenia są zbyt poważne, jedynym rozwiązaniem jest wymiana turbosprężarki na nową lub regenerowaną.
Aby zapobiegać zapieczeniu turbosprężarki, należy regularnie wymieniać olej silnikowy na wysokiej jakości produkt zalecany przez producenta, unikać długotrwałej jazdy na niskich obrotach, szczególnie w warunkach miejskich, oraz okresowo „przepalać” silnik na wyższych obrotach, co pozwala wypalić nagromadzoną sadzę i nagar. Ważne jest również dbanie o szczelność układu dolotowego i wydechowego oraz stosowanie paliwa dobrej jakości.
Podsumowując, turbosprężarka może się zapiec, zwłaszcza w silnikach z VGT/VTG, eksploatowanych w trudnych warunkach i przy zaniedbaniach serwisowych. Zapieczenie prowadzi do spadku osiągów, zwiększonego turbo lag, dymienia i ryzyka poważnych awarii. Regularna konserwacja, właściwa eksploatacja i szybka reakcja na pierwsze objawy problemów pozwalają uniknąć kosztownych napraw i cieszyć się pełną sprawnością układu doładowania.
