Zawór upustowy, znany szerzej jako wastegate, to kluczowy element układu doładowania w silnikach z turbosprężarką. Jego zadaniem jest kontrolowanie ilości spalin trafiających na wirnik turbiny, a tym samym regulacja ciśnienia doładowania. Gdy działa prawidłowo, pozwala na optymalne wykorzystanie potencjału turbo, zapewniając dynamiczną jazdę, odpowiednią moc oraz bezpieczeństwo silnika. Niestety, w wyniku awarii, nieprawidłowej regulacji lub zużycia elementów, może dojść do sytuacji, w której zawór upustowy otwiera się zbyt wcześnie. Skutkuje to szeregiem objawów, które można rozpoznać zarówno podczas codziennej jazdy, jak i podczas diagnostyki.
Jednym z pierwszych i najbardziej charakterystycznych objawów zbyt wczesnego otwarcia wastegate jest wyraźny spadek mocy silnika. Turbosprężarka nie jest w stanie zbudować odpowiedniego ciśnienia doładowania, ponieważ część spalin zamiast napędzać wirnik turbo, zostaje upuszczona do układu wydechowego. Efektem jest ospała reakcja na gaz, słabe przyspieszanie i brak charakterystycznego „kopa” od turbo, zwłaszcza przy dynamicznym ruszaniu czy wyprzedzaniu. Kierowca może mieć wrażenie, że samochód stracił swoją elastyczność i przestał reagować na polecenia pedału gazu tak, jak wcześniej.
Kolejnym objawem jest niestabilne lub zbyt niskie ciśnienie doładowania widoczne na wskaźniku boost lub podczas diagnostyki komputerowej. Wartości ciśnienia mogą być niższe od tych, które przewidział producent, a krzywa narastania ciśnienia będzie płaska lub nieregularna. W niektórych przypadkach komputer silnika może zarejestrować błąd dotyczący ciśnienia doładowania, a na desce rozdzielczej pojawi się kontrolka check engine. W pamięci sterownika mogą pojawić się kody błędów związane z niewystarczającym doładowaniem lub nieprawidłową pracą układu turbo.
Zbyt wczesne otwarcie wastegate objawia się także trudnościami z utrzymaniem stałej prędkości przy wyższych obrotach. Silnik może szarpać, przerywać lub mieć tendencję do gaśnięcia przy gwałtownym przyspieszaniu. Często towarzyszy temu wzrost zużycia paliwa, ponieważ komputer stara się zrekompensować niedobór powietrza większą dawką paliwa, co prowadzi do niepełnego spalania i powstawania nagaru na zaworach oraz w układzie wydechowym.
Warto zwrócić uwagę na dźwięki wydobywające się z okolic turbosprężarki i układu wydechowego. Zbyt wczesne otwarcie wastegate może powodować nietypowe świsty, syczenie lub buczenie, które pojawiają się zwłaszcza podczas przyspieszania i nagłego odjęcia gazu. Jeśli zawór upustowy jest uszkodzony mechanicznie lub nieprawidłowo wyregulowany, może również dojść do niestabilnej pracy turbo – ciśnienie doładowania będzie „falować”, a reakcja silnika na gaz stanie się nieprzewidywalna.
Podczas diagnostyki warsztatowej zbyt wczesne otwarcie wastegate można rozpoznać po analizie logów z jazdy próbnej. Widać wtedy, że ciśnienie doładowania nie osiąga wartości zadanej przez sterownik, a jego narastanie jest powolne lub przerywane. Mechanik może także wykonać test siłownika wastegate oraz sprawdzić szczelność i drożność przewodów podciśnieniowych lub elektrycznych odpowiedzialnych za sterowanie zaworem.
Podsumowując, zbyt wczesne otwarcie zaworu upustowego objawia się spadkiem mocy, ospałą reakcją na gaz, niskim i niestabilnym ciśnieniem doładowania, szarpaniem silnika, wzrostem zużycia paliwa oraz nietypowymi dźwiękami z okolic turbo. Rozpoznanie tych symptomów i szybka diagnostyka pozwala uniknąć poważniejszych problemów z silnikiem i turbosprężarką, a także przywrócić pełną sprawność oraz dynamikę jazdy.
