Czujnik prędkości w samochodzie jest jednym z tych elementów, które na pierwszy rzut oka nie wydają się krytyczne, ale w rzeczywistości pełnią bardzo istotną rolę dla całego systemu napędowego i elektronicznego pojazdu. Jego zadaniem jest dostarczanie informacji o prędkości obrotowej kół lub wałka w skrzyni biegów do jednostki sterującej, czyli komputera ECU. Na podstawie tych danych sterownik podejmuje decyzje o doborze mieszanki paliwowo-powietrznej, momencie zmiany biegu w skrzyni automatycznej, działaniu tempomatu, a także o tym, jak prezentować informacje na desce rozdzielczej. Błędne działanie czujnika prędkości może więc prowadzić nie tylko do nieprawidłowego wskazania prędkości jazdy, ale też do szarpania, problemów ze zmianą biegów, niestabilnej pracy silnika czy nawet przejścia w tryb awaryjny.
Pierwszym objawem, który może sugerować nieprawidłowe działanie czujnika prędkości, jest brak reakcji prędkościomierza – wskazówka nie porusza się lub zachowuje się nielogicznie, skacząc podczas jazdy. W niektórych pojazdach, zwłaszcza nowszych, przy uszkodzonym czujniku prędkości mogą pojawić się także kontrolki ostrzegawcze, takie jak „check engine” czy „ABS”. Wynika to z faktu, że systemy wspomagania jazdy – w tym systemy antypoślizgowe – również korzystają z sygnałów o prędkości pojazdu, a ich brak uniemożliwia poprawną pracę. Równie istotnym objawem jest nieprawidłowe działanie skrzyni automatycznej – jeśli ECU nie otrzymuje sygnału prędkości, nie wie, kiedy zmienić bieg, co skutkuje gwałtownymi szarpnięciami lub utrzymywaniem wysokich obrotów.
Aby sprawdzić, czy czujnik prędkości działa prawidłowo, najlepiej rozpocząć od odczytu błędów komputera pokładowego. Nawet w przypadku chwilowych usterek, zapisany kod błędu może wskazywać na nieprawidłowy sygnał z czujnika. Warto także przeanalizować dane bieżące – podczas jazdy testowej, nawet bezpośrednio przez prosty interfejs diagnostyczny, można sprawdzić, czy wartość prędkości pojazdu zmienia się płynnie, czy też pojawiają się w niej nagłe spadki lub przerwy. Jeśli sygnał znika lub pojawia się z opóźnieniem, to znak, że czujnik albo jego wiązka mogą być uszkodzone.
W starszych samochodach czujniki prędkości były montowane bezpośrednio w skrzyni biegów i pracowały na zasadzie czujnika indukcyjnego – czyli generowały impulsy elektryczne wraz z obrotem wału. Nowsze konstrukcje często stosują czujniki Halla, które są bardziej precyzyjne i odporniejsze na zakłócenia. W obu przypadkach możliwe jest ich przetestowanie z użyciem multimetru. Dla czujnika indukcyjnego należy ustawić miernik w trybie pomiaru napięcia zmiennego i obracając kołem lub wałem ręcznie, obserwować czy pojawiają się impulsy napięcia. W przypadku czujnika Halla potrzebne będzie zasilanie i pomiar zmiany napięcia wyjściowego przy obracającym się elemencie – tu zazwyczaj używa się już narzędzi diagnostycznych warsztatowych.
Nie bez znaczenia pozostaje także stan fizyczny samego czujnika i przewodów. Jeśli czujnik znajduje się blisko gruntu, może być narażony na wilgoć, błoto i uszkodzenia mechaniczne. Przerwanie lub przetarcie wiązki sygnałowej prowadzi do chwilowych przerw w sygnale, co skutkuje nieregularną pracą całego układu. W takim przypadku pomocna może być próba poruszenia przewodami w czasie pracy silnika – jeżeli w tym czasie wskazania prędkościomierza się zmieniają lub pojawiają się błędy, to jednoznacznie wskazuje na problem z instalacją.
Warto również pamiętać, że czujnik prędkości może być całkowicie sprawny, a mimo to układ będzie działał nieprawidłowo z powodu problemów z masą lub korozją styków. Dlatego oprócz samego czujnika trzeba sprawdzić także gniazdo i kostkę, do której jest podłączony, oraz ewentualne punkty wspólnej masy. W samochodach z wieloma czujnikami prędkości – na przykład w układach ABS – możliwe jest też porównanie sygnałów z kilku źródeł. Jeżeli jeden z nich znacząco odbiega od pozostałych, warto go dodatkowo zweryfikować.
Podsumowując, czujnik prędkości jest elementem kluczowym dla pracy wielu systemów pokładowych i jego uszkodzenie nie powinno być bagatelizowane. Choć jego diagnoza może wydawać się trudna, w rzeczywistości większość usterek można wykryć przy pomocy podstawowych narzędzi i wiedzy. Regularna kontrola i unikanie jazdy z usterkami w tym obszarze pozwalają nie tylko na bezpieczniejszą jazdę, ale i uniknięcie kosztownych awarii innych podzespołów, które bazują na danych prędkości pojazdu.
