Pompy oleju są jednym z kluczowych elementów układu smarowania silnika, a ich konstrukcja i zasada działania mają bezpośredni wpływ na efektywność smarowania i trwałość jednostki napędowej. Najczęściej spotykane są dwa typy pomp: rotacyjne (wirnikowe) i zębate. Pompa rotacyjna składa się z dwóch wirników – zewnętrznego i wewnętrznego – które obracając się względem siebie, tworzą komory o zmiennej objętości, zasysając i tłocząc olej. Charakterystyczną cechą pracy pompy rotacyjnej jest bardzo płynny, cichy i równomierny przepływ oleju, bez wyraźnych pulsacji ciśnienia. Pompy rotacyjne są stosowane głównie w nowoczesnych silnikach, gdzie wymagane jest precyzyjne i stabilne ciśnienie oleju, a także w silnikach o mniejszej pojemności. Ich zaletą jest wysoka sprawność i zdolność do pracy z olejami o różnej lepkości, nawet w niskich temperaturach. Z kolei pompa zębata składa się z dwóch zazębiających się kół zębatych, które podczas obrotu zasysają olej z miski i tłoczą go pod ciśnieniem do kanałów smarujących. Praca pompy zębatej charakteryzuje się wyraźniejszymi pulsacjami ciśnienia, większą głośnością i nieco mniejszą sprawnością przy bardzo niskich lub wysokich obrotach. Pompy zębate są jednak bardzo trwałe, proste w budowie i odporne na zanieczyszczenia, dlatego często stosuje się je w starszych i mocno obciążonych silnikach. Różnice w pracy obu typów pomp można rozpoznać po charakterystyce ciśnienia oleju – pompa rotacyjna zapewnia bardziej stabilne ciśnienie, podczas gdy pompa zębata może powodować drobne wahania, zwłaszcza na biegu jałowym. W praktyce rozpoznanie typu pompy wymaga znajomości konstrukcji silnika lub demontażu elementów układu smarowania, ale objawy takie jak głośniejsza praca, pulsacje ciśnienia czy większa odporność na zanieczyszczenia mogą wskazywać na zastosowany typ pompy. Oba rozwiązania mają swoje zalety i wady, a ich wybór zależy od konstrukcji silnika, warunków eksploatacji i oczekiwań producenta pojazdu.
