Napęd Haldex to jedno z najczęściej spotykanych rozwiązań w samochodach z dołączanym napędem na cztery koła. System ten jest szeroko wykorzystywany w pojazdach należących do grupy Volkswagen, takich jak Audi, Volkswagen, Skoda czy Seat, a także w niektórych modelach Volvo, Land Rovera czy Saaba. Mimo że często mówi się o nim skrótowo jako o napędzie „na cztery koła”, w rzeczywistości jest to układ bardziej złożony i specyficzny – zwłaszcza jeśli porównamy go do stałych układów quattro z centralnym mechanizmem różnicowym.
Aby zrozumieć, jak działa Haldex, trzeba najpierw zrozumieć jego podstawową zasadę: to system automatycznego dołączania tylnej osi, który działa na zasadzie sprzęgła sterowanego elektronicznie i hydraulicznie. W codziennej jeździe samochód z napędem Haldex porusza się głównie z wykorzystaniem przednich kół. Dopiero w momencie wykrycia uślizgu, różnicy prędkości obrotowej lub potrzeby zwiększenia przyczepności – tylna oś zostaje błyskawicznie włączona.
Pierwsza generacja systemu Haldex pojawiła się na przełomie lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych. Działała na zasadzie reakcyjnej – czyli reagowała dopiero wtedy, gdy czujniki wykryły poślizg przednich kół. Układ hydrauliczny był uruchamiany przez różnicę prędkości obrotowej osi, co skutkowało dołączeniem tylnego napędu. Wadą tej generacji była właśnie pewna zwłoka – do momentu wykrycia poślizgu samochód pozostawał przednionapędowy, co w praktyce mogło oznaczać utratę przyczepności zanim napęd tylny zdążył zareagować.
Druga generacja systemu przyniosła już nieco szybszą reakcję, jednak wciąż bazowała na rozwiązaniu reakcyjnym. Była bardziej dopracowana pod względem pracy układu hydraulicznego, ale w dalszym ciągu nie wykorzystywała w pełni potencjału proaktywnego działania. Dopiero od trzeciej generacji systemu Haldex zaczęto wdrażać rozwiązania bardziej zaawansowane, z aktywnym sterowaniem ciśnieniem oleju na podstawie danych z wielu czujników. Zamiast czekać na poślizg, system mógł dołączać tylną oś wcześniej – na przykład w odpowiedzi na dynamiczne ruszanie, przyspieszanie na mokrej nawierzchni czy skręt z dużą siłą boczną.
Czwarta generacja to krok w stronę bardziej płynnego działania. W tej wersji zastosowano już elektryczną pompę oleju, która była stale gotowa do działania i pozwalała na znacznie szybsze i bardziej precyzyjne sterowanie sprzęgłem. Dodatkowo wprowadzono zaawansowane algorytmy współpracujące z systemami stabilizacji toru jazdy oraz kontrolą trakcji. Układ mógł dzięki temu w sposób bardziej inteligentny rozdzielać moment obrotowy nie tylko między osiami, ale także pomiędzy poszczególnymi kołami. Nie był to jeszcze typowy torque vectoring, ale zbliżano się do tej koncepcji.
Piąta i zarazem obecnie najnowsza generacja systemu Haldex została jeszcze bardziej uproszczona pod względem konstrukcyjnym, co miało obniżyć masę i poprawić niezawodność. Usunięto w niej między innymi filtr oleju, co z jednej strony zmniejszyło złożoność serwisową, ale z drugiej wywołało pewne kontrowersje wśród mechaników i użytkowników. Mimo uproszczenia konstrukcji, system ten nadal potrafi efektywnie rozdzielać moment napędowy, a dzięki połączeniu z nowoczesną elektroniką sterującą, jego działanie jest niemal niezauważalne dla kierowcy. W niektórych modelach współpracuje on także z dodatkowymi mechanizmami różnicowymi przy tylnej osi, które umożliwiają rzeczywiste sterowanie rozdziałem mocy pomiędzy koła – już w pełnym zakresie torque vectoringu.
Warto podkreślić, że Haldex to napęd o charakterze adaptacyjnym – jego główną zaletą nie jest jazda w trudnym, terenowym środowisku, lecz zwiększenie stabilności i bezpieczeństwa w codziennym użytkowaniu. Samochody z tym układem potrafią błyskawicznie reagować na zmieniające się warunki przyczepności, wspomagać kierowcę na śliskiej drodze, w deszczu, na śniegu czy podczas gwałtownych manewrów.
Różnice między generacjami Haldexa są więc widoczne przede wszystkim w sposobie działania i szybkości reakcji. Od układów typowo reakcyjnych przeszliśmy do systemów proaktywnych, które przewidują uślizg i działają jeszcze zanim koła zaczną tracić przyczepność. Wprowadzane kolejne generacje poprawiały także możliwości współpracy z układami stabilizacji jazdy, co jest dziś kluczowe w kontekście aktywnych systemów bezpieczeństwa.
Podsumowując, napęd Haldex to bardzo ciekawe i technicznie zaawansowane rozwiązanie, które – mimo że nie jest typowym napędem terenowym – w wielu sytuacjach drogowych potrafi znacząco poprawić prowadzenie i bezpieczeństwo pojazdu. Jego kolejne generacje rozwijały się w stronę szybszej reakcji, lepszej przewidywalności i szerszej integracji z elektroniką auta, co sprawia, że współczesne auta z Haldexem są znacznie bardziej kompetentne niż ich poprzednicy sprzed dwóch dekad. Dla wielu kierowców to kompromis idealny: codzienna ekonomia jazdy na przedniej osi i pewność napędu na cztery koła wtedy, gdy naprawdę tego potrzebujemy.
