Głośne stuki pojawiające się przy niskich obrotach silnika to jeden z tych objawów, które potrafią wywołać u kierowcy niepokój i zmuszają do szukania przyczyn zanim problem przerodzi się w poważną awarię. Choć charakterystyczne dźwięki stukania kojarzą się zazwyczaj z mechaniką silnika, to ich źródło może być znacznie bardziej złożone i nie zawsze jednoznaczne. W zależności od konstrukcji jednostki napędowej, jej przebiegu, historii serwisowej i sposobu eksploatacji, stuki na niskich obrotach mogą mieć zupełnie inne pochodzenie. Właśnie dlatego tak ważna jest dokładna analiza warunków, w których się pojawiają, ich częstotliwości, tonu oraz tego, czy ustępują przy wzroście prędkości obrotowej.
Jednym z najczęstszych źródeł stuków na niskich obrotach jest zużycie elementów układu rozrządu, w szczególności łańcucha, napinacza lub prowadnic. Jeśli łańcuch jest zbyt luźny, wpada w wibracje i zaczyna uderzać o sąsiednie komponenty, zwłaszcza w momencie, gdy silnik pracuje wolno i siły dynamiczne są na tyle małe, że nie napinają go automatycznie. To właśnie wtedy słyszalne są charakterystyczne, metaliczne stuki, które mogą brzmieć jak uderzenia łańcucha o obudowę lub jak grzechotanie metalu. Po dodaniu gazu i wzroście ciśnienia oleju, napinacz zaczyna działać skuteczniej, napięcie w układzie rośnie, a hałas ustępuje. Taki objaw jest bardzo typowy dla jednostek z napędem rozrządu na łańcuchu i nie powinien być lekceważony, ponieważ może sygnalizować zbliżającą się awarię rozrządu.
Innym potencjalnym źródłem stuków może być luz w układzie korbowo-tłokowym, czyli zużycie panewek korbowodowych lub wału korbowego. Przy niskich obrotach, kiedy ciśnienie oleju smarującego jest jeszcze niskie, mogą występować uderzenia tłoków lub korbowodów o nadmiernie zużyte powierzchnie, co daje głęboki, tępy dźwięk. Ten typ hałasu zwykle nie ustępuje całkowicie po zwiększeniu obrotów, lecz zmienia swoją częstotliwość i może zlewać się z innymi dźwiękami silnika. Jeśli stuki mają charakter powtarzalny, zależny od prędkości obrotowej, i są słyszalne głównie przy delikatnym przyspieszaniu, należy jak najszybciej sprawdzić stan układu korbowego.
W przypadku jednostek wysokoprężnych, stuki na niskich obrotach mogą również być wynikiem nierównomiernego spalania, zbyt dużej dawki paliwa lub opóźnionego wtrysku. W takich sytuacjach mieszanka zapala się gwałtownie i wywołuje uderzenie, które przenosi się na ściany cylindra i mechanikę tłoka, powodując donośny dźwięk przypominający uderzenie młotka. Choć z zewnątrz brzmi to jak awaria mechaniczna, źródłem problemu jest najczęściej wtryskiwacz, który nie domyka się poprawnie lub podaje zbyt duże ciśnienie. Po wprowadzeniu silnika na wyższe obroty sytuacja się stabilizuje, a stuki ustępują.
W silnikach benzynowych równie często problemem okazuje się spalanie stukowe, które również objawia się wyraźnym hałasem na niskich obrotach, szczególnie pod obciążeniem. Jeżeli mieszanka paliwowo-powietrzna zapala się zbyt wcześnie, zanim tłok osiągnie górne położenie, dochodzi do uderzenia płomienia o tłok, co słychać jako charakterystyczne pukanie lub stukanie. Przyczyną może być zbyt niska jakość paliwa, nieprawidłowe ustawienie zapłonu lub problemy z czujnikiem spalania stukowego. Zjawisko to nie tylko wpływa na hałas, ale także może prowadzić do poważnych uszkodzeń mechanicznych w dłuższej perspektywie.
W starszych konstrukcjach stuki mogą być również efektem zużycia hydraulicznych popychaczy zaworowych, które nie napełniają się wystarczająco szybko olejem przy niskich obrotach i niskim ciśnieniu. Wówczas dochodzi do luzu zaworowego i stukania elementów układu rozrządu o krzywki wałka. Problem ten zazwyczaj ustępuje po rozgrzaniu silnika i zwiększeniu ciśnienia oleju, ale jego obecność jest sygnałem, że popychacze mogą wymagać wymiany.
Nie można też pominąć wpływu elementów zewnętrznych, takich jak luzy w poduszkach silnika, uszkodzone koło pasowe, obluzowany napinacz paska osprzętu czy źle zamontowana osłona termiczna. Choć ich dźwięk może być bardziej metaliczny, rezonujący lub klekoczący, bywa mylony ze stukami dochodzącymi z wnętrza silnika.
Podsumowując, głośne stuki przy niskich obrotach silnika mogą mieć bardzo różne przyczyny – od zużycia elementów mechanicznych, przez problemy z zapłonem lub spalaniem, aż po luzy w osprzęcie i nieprawidłowości w układzie rozrządu. Kluczem do właściwej diagnozy jest dokładna obserwacja momentu pojawiania się dźwięku, jego charakterystyki i tego, czy ustępuje przy wzroście obrotów. Ignorowanie takich objawów może prowadzić do poważnych uszkodzeń, dlatego każdą anomalię w pracy jednostki warto jak najszybciej skonsultować ze specjalistą.
