Zmienne fazy rozrządu to technologia, która pozwala silnikowi dostosowywać sposób otwierania i zamykania zaworów w zależności od warunków jazdy, prędkości obrotowej oraz obciążenia. W tradycyjnych układach rozrządu moment otwarcia i zamknięcia zaworów jest stały – raz ustawiony przez producenta, działa identycznie bez względu na to, czy silnik pracuje na wolnych obrotach, czy przy pełnym przyspieszeniu. Tymczasem potrzeby jednostki napędowej są bardzo różne w zależności od sytuacji, dlatego producenci zaczęli szukać sposobów na zwiększenie elastyczności tego procesu.
Technologia zmiennych faz polega na tym, że specjalne mechanizmy – najczęściej hydrauliczne koła zębate montowane na wałkach rozrządu – mogą w czasie rzeczywistym przesuwać fazę otwarcia zaworu dolotowego lub wydechowego. Innymi słowy, zawory mogą otwierać się wcześniej lub później, w zależności od aktualnych parametrów pracy silnika. Dzięki temu poprawia się jego elastyczność, moment obrotowy w dolnym zakresie obrotów, a także osiągi przy wysokim obciążeniu. Systemy te pracują automatycznie, sterowane przez komputer silnika, który analizuje dane z wielu czujników, w tym prędkości obrotowej, pozycji pedału gazu, temperatury płynu chłodniczego i ciśnienia oleju.
W praktyce oznacza to, że silnik z technologią zmiennych faz może pracować bardziej efektywnie w całym zakresie obrotów. Podczas spokojnej jazdy zawory mogą otwierać się w sposób, który sprzyja oszczędności paliwa i cichej pracy. Gdy kierowca gwałtownie przyspiesza, faza ulega przesunięciu, zawory pracują dłużej lub z innym wyprzedzeniem, co pozwala lepiej napełnić cylindry powietrzem i uzyskać większą moc. W wielu przypadkach technologia ta wpływa również na ograniczenie emisji spalin, bo proces spalania jest bardziej dopracowany i mniej paliwa trafia do wydechu w formie niespalonych cząstek.
Niektóre silniki mają tylko zmienne fazy zaworów dolotowych, inne obejmują również zawory wydechowe, a w najbardziej zaawansowanych konstrukcjach stosuje się również zmienny skok zaworów – co pozwala regulować nie tylko moment ich otwarcia, ale także, jak bardzo są uniesione. Każdy z tych rozwiązań ma na celu to samo: uczynić silnik bardziej uniwersalnym, dynamicznym, a zarazem ekonomicznym i zgodnym z coraz bardziej restrykcyjnymi normami emisji.
Technicznie cały proces odbywa się bez udziału kierowcy. Komputer za pomocą specjalnego zaworu sterującego reguluje ciśnienie oleju w kole faz, zmuszając je do obrotu względem wałka rozrządu. Kąt tego obrotu jest dokładnie kontrolowany, a ewentualne problemy – jak zacięcie mechanizmu, zbyt wolna reakcja lub brak przesunięcia faz – są wykrywane przez czujniki i zapisywane w sterowniku jako błędy. Z tego powodu tak istotne jest, by w silnikach z tą technologią zawsze stosować olej o odpowiednich parametrach i wymieniać go regularnie. Brudny lub zbyt gęsty olej może zablokować cały mechanizm i doprowadzić do pogorszenia pracy jednostki napędowej.
Podsumowując – zmienne fazy rozrządu to inteligentne rozwiązanie pozwalające sterować momentem otwierania i zamykania zaworów w czasie rzeczywistym, w zależności od potrzeb silnika. Dają one więcej mocy tam, gdzie trzeba, a jednocześnie pomagają oszczędzać paliwo przy spokojnej jeździe. To technologia, która z powodzeniem łączy osiągi i ekologię, pod warunkiem że jest odpowiednio eksploatowana i serwisowana.
