Samochody elektryczne zmieniają nasze wyobrażenie o tym, jak działa pojazd i jakie podzespoły są potrzebne do jego sprawnego funkcjonowania. W świecie motoryzacji, gdzie przez dziesięciolecia obecność skrzyni biegów była czymś absolutnie oczywistym, pojawienie się elektryków stawia to pytanie na nowo. W tradycyjnych pojazdach z silnikami spalinowymi skrzynia biegów pełni kluczową rolę w dostosowywaniu przełożeń do warunków jazdy, utrzymując jednostkę napędową w optymalnym zakresie obrotów. Czy jednak taka sama potrzeba istnieje w przypadku samochodów napędzanych energią elektryczną?
Silnik elektryczny różni się zasadniczo od silnika spalinowego. Przede wszystkim oferuje maksymalny moment obrotowy już od najniższych obrotów, a jego zakres efektywnej pracy jest znacznie szerszy. Oznacza to, że nie potrzebuje on zmiany przełożeń, by płynnie przyspieszać i dostosowywać się do warunków drogowych. Większość samochodów elektrycznych nie posiada więc klasycznej, wielobiegowej skrzyni, jaką znamy z aut z silnikiem benzynowym czy wysokoprężnym. Zamiast tego stosuje się jednostopniową przekładnię redukcyjną, która ma za zadanie sprowadzić wysokie obroty generowane przez silnik do poziomu odpowiedniego dla kół napędowych.
Tego typu przekładnia jest znacznie prostsza niż tradycyjna skrzynia biegów. Nie zawiera sprzęgieł, mechanizmów synchronizacji ani złożonych układów hydraulicznych. Składa się z kilku zębatek i nie wymaga zmiany przełożeń podczas jazdy. Kierowca nie odczuwa więc żadnych przeskoków między biegami, co sprawia, że jazda autem elektrycznym jest płynna i cicha. Nie oznacza to jednak, że skrzynia biegów zupełnie zniknęła. Nadal istnieje przekładnia, która przenosi napęd z silnika na koła, ale jej działanie jest zautomatyzowane i niemal całkowicie niewyczuwalne dla użytkownika.
W praktyce oznacza to, że elektryki mają uproszczoną formę skrzyni biegów, której nie trzeba obsługiwać ani w żaden sposób przełączać. Kierowca wybiera tylko kierunek jazdy – do przodu, do tyłu lub tryb neutralny – a całą resztą zarządza układ elektroniczny i konstrukcja przekładni. Cofanie pojazdem odbywa się zazwyczaj przez zmianę kierunku obrotu silnika elektrycznego, bez angażowania dodatkowych przekładni mechanicznych. To kolejny dowód na to, jak bardzo uproszczony może być napęd w pojeździe elektrycznym.
W nielicznych przypadkach producenci decydują się na zastosowanie przekładni dwubiegowej. Takie rozwiązanie pojawia się przede wszystkim w sportowych samochodach elektrycznych, gdzie celem jest poprawa osiągów przy wysokich prędkościach oraz zwiększenie efektywności energetycznej. Przekładnia o dwóch przełożeniach pozwala wtedy lepiej wykorzystać możliwości silnika i akumulatora. W codziennych pojazdach osobowych takie rozwiązanie jest jednak rzadkością, ponieważ wystarczającą elastyczność zapewnia już sama charakterystyka jednostki elektrycznej.
Pomimo tego, że klasyczna skrzynia biegów w samochodach elektrycznych praktycznie nie występuje, nie znika całkowicie pojęcie układu przeniesienia napędu. Nadal konieczne jest odpowiednie przełożenie siły z silnika na koła oraz zapewnienie właściwego momentu obrotowego. Różnica polega na tym, że cały ten proces odbywa się bez udziału kierowcy i bez potrzeby jakiejkolwiek interwencji. Dzięki temu samochód elektryczny jest nie tylko prostszy w obsłudze, ale również bardziej niezawodny i mniej podatny na awarie związane z mechaniką skrzyni biegów.
Nieobecność tradycyjnej skrzyni biegów wpływa również na inne aspekty użytkowania pojazdu. Brak konieczności zmiany oleju przekładniowego, brak zużywających się sprzęgieł oraz eliminacja elementów takich jak mechatronika, redukują koszty eksploatacji i minimalizują ryzyko awarii. Z punktu widzenia kierowcy oznacza to większy komfort psychiczny i prostotę użytkowania pojazdu.
Zatem odpowiadając na pytanie, czy samochody elektryczne mają skrzynię biegów, należy stwierdzić, że owszem – ale jest to zupełnie inny typ przekładni, niż ten znany z aut spalinowych. Jest prostszy, lżejszy, trwalszy i niemal całkowicie niewidoczny dla użytkownika. To jeden z dowodów na to, jak bardzo zmienia się podejście do projektowania układów napędowych w nowoczesnej motoryzacji.
