Koła zmiennych faz rozrządu to precyzyjne mechanizmy, które umożliwiają dynamiczne sterowanie czasem otwarcia i zamknięcia zaworów w zależności od obrotów silnika, obciążenia i innych parametrów pracy. W większości współczesnych silników tego typu rozwiązania są sterowane hydraulicznie, co oznacza, że działają bezpośrednio pod wpływem ciśnienia oleju silnikowego. Wewnątrz koła faz znajduje się układ kanałów i komór olejowych, który musi być wyjątkowo czysty i szczelny, aby fazator pracował płynnie, szybko i bez zakłóceń. Właśnie ta zależność od jakości i charakterystyki oleju sprawia, że stosowanie wszelkiego rodzaju dodatków wzbudza wśród kierowców i mechaników poważne wątpliwości – i to nie bez powodu.
Dodatki do oleju silnikowego mają różnorodne zastosowania. Część z nich służy poprawie lepkości w wysokich temperaturach, inne mają za zadanie uszczelnić układ smarowania, wyciszyć pracę silnika lub zredukować zużycie. Są też preparaty o działaniu czyszczącym, rozpuszczające nagary i szlam, które mogą zalegać w kanałach olejowych. Choć wiele z tych produktów jest skutecznych w określonych sytuacjach, to ich stosowanie w silnikach wyposażonych w koła zmiennych faz niesie ze sobą realne ryzyko zakłócenia działania układu rozrządu.
Głównym problemem jest to, że każdy dodatek modyfikuje bazowy skład oleju silnikowego, a więc wpływa na jego lepkość, właściwości smarne, napięcie powierzchniowe i zdolność do przepływu przez wąskie kanały. Koła faz oraz zawory sterujące pracują z wykorzystaniem bardzo małych szczelin i precyzyjnie dobranych tolerancji. Nawet niewielkie zmiany w charakterystyce oleju mogą doprowadzić do sytuacji, w której fazator przestaje działać płynnie. Może się zacinać, zbyt wolno reagować lub pozostawać w skrajnej pozycji, przez co jednostka traci elastyczność, pojawiają się błędy synchronizacji, a w skrajnych przypadkach dochodzi do uszkodzenia mechanicznego.
Szczególnie niebezpieczne są dodatki zawierające substancje zagęszczające olej lub tworzące film ochronny. Choć w starszych silnikach mogą poprawiać szczelność panewek czy wyciszać hydrauliczne popychacze, w nowoczesnych jednostkach mogą doprowadzić do zaklejenia lub spowolnienia zaworów sterujących fazatorem. Jeśli olej nie przepływa wystarczająco szybko lub nie osiąga odpowiedniego ciśnienia w krótkim czasie po rozruchu, koło faz nie ustawia się we właściwej pozycji, a silnik może pracować w trybie awaryjnym. Taka sytuacja skutkuje nie tylko utratą osiągów, ale także ryzykiem zwiększonego zużycia paliwa, emisji spalin oraz nadmiernego obciążenia układu rozrządu.
Z drugiej strony, istnieją dodatki czyszczące o łagodnym działaniu, które w rękach doświadczonych mechaników potrafią pomóc w przywróceniu sprawności zaworom sterującym i samemu kołu faz. Preparaty te rozpuszczają osady, które z biegiem lat mogą ograniczyć ruchome elementy wewnątrz fazatora. Jednak ich stosowanie zawsze powinno być poprzedzone dokładną diagnozą i ograniczone do sytuacji, w których przyczyna usterki została jednoznacznie zidentyfikowana. Tego typu czyszczenie może przynieść pozytywny efekt, ale równie dobrze może uwolnić duże ilości osadów, które zatkają filtr oleju lub zawory sterujące, pogarszając sytuację.
Producenci samochodów i olejów silnikowych zazwyczaj wyraźnie przestrzegają przed stosowaniem dodatków w nowoczesnych silnikach, zwłaszcza tych wyposażonych w zmienne fazy rozrządu. W dokumentacji serwisowej często znajdują się zapisy mówiące o tym, że użycie nieautoryzowanych dodatków może skutkować utratą gwarancji lub brakiem odpowiedzialności za skutki uboczne. Najlepszym rozwiązaniem w przypadku silników z fazatorem jest stosowanie wysokiej jakości oleju silnikowego, zgodnego ze specyfikacją producenta, oraz jego regularna wymiana w krótszych niż zalecane odstępach czasu, szczególnie w przypadku jazdy miejskiej lub dynamicznego stylu jazdy.
Podsumowując, choć dodatki do oleju mogą być przydatne w niektórych przypadkach, ich stosowanie w silnikach wyposażonych w koła zmiennych faz rozrządu niesie ze sobą realne ryzyko zaburzenia pracy precyzyjnych mechanizmów hydraulicznych. Każda ingerencja w skład oleju musi być przemyślana i poprzedzona dokładną diagnostyką. W większości przypadków lepszym rozwiązaniem jest częstsza wymiana oleju i stosowanie produktów o potwierdzonej jakości niż eksperymentowanie z preparatami chemicznymi, które mogą przynieść więcej szkody niż pożytku.
