Rozrząd to jeden z najważniejszych układów w silniku, a jego prawidłowe działanie decyduje o tym, czy jednostka napędowa pracuje efektywnie i bezpiecznie. Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy możliwe jest samodzielne sprawdzenie stanu rozrządu, aby uniknąć kosztownych awarii. Odpowiedź brzmi – w ograniczonym zakresie tak, ale pełna diagnostyka wymaga zazwyczaj specjalistycznej wiedzy, narzędzi i doświadczenia.
Najłatwiej dostępny do weryfikacji jest pasek rozrządu w silnikach, w których znajduje się on poza kąpielą olejową. Jeśli pokrywa rozrządu jest plastikowa i przymocowana na śruby, można ją ostrożnie odkręcić i sprawdzić wizualnie stan paska. Warto zwrócić uwagę na ewentualne pęknięcia na zewnętrznej powierzchni, nierówne ząbki, przetarcia, ślady oleju lub oznaki rozwarstwiania materiału. Takie objawy są jednoznacznym sygnałem, że pasek kwalifikuje się do natychmiastowej wymiany. Niestety – wiele nowoczesnych silników ma rozrząd głęboko zabudowany lub pracujący w kąpieli olejowej, co uniemożliwia jakąkolwiek inspekcję bez demontażu wielu elementów.
W przypadku łańcucha sprawa jest jeszcze trudniejsza. Jego stan nie jest możliwy do oceny wzrokowej bez rozbierania części silnika, bo zazwyczaj znajduje się on od strony skrzyni biegów lub głęboko wewnątrz bloku. Niektórzy producenci przewidzieli otwory inspekcyjne lub korki rewizyjne, ale to raczej wyjątek niż norma. Mimo to są pewne objawy, które mogą świadczyć o zużyciu łańcucha i które da się zauważyć bez podnoszenia maski. Należą do nich: metaliczne grzechotanie przy uruchamianiu zimnego silnika, falowanie obrotów, spadek mocy, błędy czujnika wałka rozrządu lub kontrolka silnika. Jeśli coś takiego się pojawia, to znak, że trzeba udać się do warsztatu.
Do samodzielnej weryfikacji można natomiast wykorzystać prosty test dźwiękowy. Jeśli po uruchomieniu zimnego silnika przez kilka sekund słychać niepokojący, metaliczny stukot w okolicy rozrządu, to może być oznaka luźnego łańcucha lub niedziałającego napinacza. Podobnie z paskiem – piszczenie przy starcie, które znika po rozgrzaniu, może sugerować zużycie rolki lub napięcia paska. Takie symptomy powinny być traktowane jako sygnał ostrzegawczy.
W nielicznych przypadkach da się także sprawdzić synchronizację rozrządu za pomocą testera diagnostycznego. Niektóre komputery pokładowe rejestrują błędy związane z odchyleniem faz rozrządu i wskazują je jako kod błędu. Jednak interpretacja tych danych wymaga już podstawowej wiedzy z zakresu diagnostyki silnika i znajomości konkretnej jednostki napędowej.
Podsumowując – pełna weryfikacja stanu rozrządu nie jest możliwa do przeprowadzenia samodzielnie bez specjalistycznych narzędzi i wiedzy, zwłaszcza w przypadku silników z łańcuchem lub paskiem w oleju. Można jednak samodzielnie rozpoznać pierwsze symptomy zużycia: hałasy, dłuższy rozruch, nierówną pracę silnika czy kontrolki błędów. Jeśli coś wzbudza niepokój, nie warto zwlekać – kontrola w warsztacie może uratować silnik przed poważną awarią i oszczędzić spore wydatki.
