Zawór upustowy, znany także jako wastegate, to jeden z kluczowych elementów sterujących pracą turbosprężarki. Jego zadaniem jest regulacja ilości spalin trafiających na wirnik turbiny, a tym samym kontrolowanie ciśnienia doładowania. W teorii poprawnie działająca turbina powinna współpracować z w pełni sprawnym zaworem upustowym. Jednak w praktyce zdarza się, że zawór wastegate ulega uszkodzeniu – blokuje się w pozycji otwartej lub zamkniętej, zacina się, ma nieszczelności lub nie reaguje na sygnały sterujące. W takiej sytuacji pojawia się pytanie, czy turbosprężarka może nadal działać poprawnie, czy jednak awaria wastegate zawsze oznacza poważne problemy z doładowaniem.
W przypadku, gdy zawór upustowy zablokuje się w pozycji zamkniętej, całość spalin kierowana jest na wirnik turbiny. Na pierwszy rzut oka turbo może wydawać się sprawne, bo silnik uzyskuje wysokie ciśnienie doładowania, a reakcja na gaz jest bardzo dynamiczna. Jednak jest to stan bardzo niebezpieczny – brak kontroli nad ciśnieniem prowadzi do przeładowania, czyli wygenerowania znacznie wyższego ciśnienia niż przewidział producent. Efektem jest gwałtowny wzrost temperatury spalin, ryzyko spalania stukowego, przegrzewania tłoków, wypalania zaworów i uszkodzenia uszczelki pod głowicą. Długotrwała jazda w takich warunkach grozi poważnymi awariami silnika i turbosprężarki. Komputer sterujący silnikiem może wykryć przeładowanie i przejść w tryb awaryjny, ograniczając moc, ale nie zawsze jest w stanie całkowicie wyeliminować ryzyko uszkodzeń.
Jeśli wastegate zablokuje się w pozycji otwartej, większość spalin omija turbinę, przez co turbo nie jest w stanie zbudować odpowiedniego ciśnienia doładowania. Objawia się to wyraźnym spadkiem mocy silnika, ospałą reakcją na gaz, trudnościami z przyspieszaniem i brakiem charakterystycznego „kopa” od turbo. W praktyce samochód zachowuje się jak jednostka wolnossąca, a jazda staje się mało dynamiczna. W logach sterownika pojawiają się błędy niedoboru ciśnienia doładowania, a komputer może ograniczyć moc jeszcze bardziej, by chronić silnik przed niekorzystnymi warunkami spalania.
Zdarza się również, że wastegate nie domyka się całkowicie lub pracuje niestabilnie – otwiera się i zamyka w nieodpowiednich momentach. W takim przypadku ciśnienie doładowania jest niestabilne, silnik szarpie, a reakcja na gaz jest nieprzewidywalna. Mogą pojawić się także nietypowe dźwięki z okolic turbo, takie jak gwizdy, syczenie czy metaliczne stukanie. Długotrwała eksploatacja z uszkodzonym zaworem upustowym prowadzi do szybszego zużycia turbosprężarki, powstawania nagaru, a nawet do zatarcia wirnika.
Podsumowując, turbosprężarka nie jest w stanie działać poprawnie przy uszkodzonym zaworze upustowym. Nawet jeśli przez chwilę wydaje się, że wszystko funkcjonuje prawidłowo, brak kontroli nad ciśnieniem doładowania grozi poważnymi awariami, spadkiem osiągów i kosztownymi naprawami. Każde podejrzenie problemów z wastegate wymaga natychmiastowej diagnostyki i naprawy, aby zapewnić bezpieczeństwo silnika i pełną sprawność układu doładowania.
