Układ chłodzenia silnika został zaprojektowany tak, aby utrzymywać optymalną temperaturę pracy jednostki niezależnie od warunków atmosferycznych. Jednak to, jak ten układ się zachowuje i jakie objawy może generować, zależy w dużym stopniu od pory roku i temperatury otoczenia. Różnice między działaniem systemu chłodzenia zimą a latem są odczuwalne zarówno dla silnika, jak i dla kierowcy, choć cały proces chłodzenia teoretycznie odbywa się według tego samego schematu.
Latem, przy wysokich temperaturach zewnętrznych, układ chłodzenia ma znacznie więcej pracy do wykonania. Silnik nagrzewa się szybciej, a odprowadzanie ciepła z bloku i głowicy jest trudniejsze, ponieważ różnica temperatur między silnikiem a otoczeniem jest mniejsza. W takich warunkach chłodnica oraz wentylator chłodnicy pracują intensywniej. Częściej włączają się wentylatory elektryczne, szybciej otwiera się termostat, a płyn chłodniczy krąży z większą intensywnością. W upalne dni to właśnie układ chłodzenia odpowiada za utrzymanie silnika w bezpiecznej temperaturze roboczej, a każde opóźnienie w jego działaniu może skutkować przegrzaniem, zwłaszcza w korkach czy podczas jazdy z dużym obciążeniem.
Zimą sytuacja jest zupełnie odwrotna. Silnik rozgrzewa się znacznie wolniej, ponieważ powietrze zewnętrzne jest chłodne i skutecznie odbiera ciepło z bloku oraz przewodów cieczy. W tym okresie termostat często pozostaje zamknięty przez dłuższy czas, pozwalając na szybsze nagrzanie się jednostki napędowej i osiągnięcie odpowiedniej temperatury pracy. Co ciekawe, w wielu nowoczesnych pojazdach wentylator chłodnicy w ogóle się nie uruchamia w czasie jazdy zimą – nie ma takiej potrzeby, ponieważ wymiana ciepła z otoczeniem następuje naturalnie poprzez chłodnicę i nadwozie pojazdu.
Jednym z bardziej zauważalnych efektów różnicy sezonowej jest sposób działania nagrzewnicy. Zimą kierowcy często skarżą się na wolne nagrzewanie kabiny, co wynika wprost z wolniejszego nagrzewania płynu chłodniczego. Jeśli do tego dochodzi osłabiony termostat lub zapowietrzenie układu, sytuacja może stać się bardzo uciążliwa – ciepło w kabinie pojawia się dopiero po wielu minutach jazdy. Latem, przeciwnie, ogrzewanie wnętrza działa błyskawicznie, ale oczywiście nie jest wtedy używane. W skrajnych warunkach zimowych silnik może mieć trudność z utrzymaniem temperatury roboczej, szczególnie w przypadku krótkich odcinków jazdy, co może negatywnie wpłynąć na zużycie paliwa i emisję spalin.
Różnice w działaniu układu chłodzenia pomiędzy sezonami można też zaobserwować w kontekście kondensacji pary wodnej i pracy zbiornika wyrównawczego. Zimą para wodna powstająca w układzie skrapla się łatwiej i częściej widoczna jest pod korkiem zbiornika wyrównawczego jako biały osad lub mleczny nalot. Latem zaś w układzie panuje wyższe ciśnienie, a płyn chłodniczy częściej odparowuje i może uchodzić przez mikronieszczelności. W obu przypadkach warto regularnie kontrolować poziom cieczy chłodniczej oraz szczelność przewodów i korka.
Niektóre nowoczesne samochody wyposażone w układy hybrydowe, elektryczne pompy wody czy systemy odzyskiwania ciepła z wydechu, dostosowują tryb pracy układu chłodzenia do warunków pogodowych. Zimą mogą na przykład opóźniać otwarcie termostatu lub kierować ciecz chłodzącą przez dodatkowe nagrzewnice, aby szybciej dogrzać wnętrze. Z kolei latem mogą uruchamiać chłodzenie wcześniej i przy niższej temperaturze silnika, aby zapobiec nagłemu wzrostowi temperatury w czasie przyspieszania.
Warto również pamiętać, że zimą częściej dochodzi do awarii wynikających z zamarznięcia płynu chłodniczego, szczególnie jeśli nie był on wymieniany przez długi czas i stracił swoje właściwości. Zamarznięcie cieczy może prowadzić do rozsadzenia chłodnicy, przewodów lub nawet uszkodzenia pompy wody. Latem natomiast częściej dochodzi do przegrzania i parowania cieczy przez niedokręcony korek, zużyte opaski lub mikropęknięcia w chłodnicy.
Podsumowując, układ chłodzenia działa według tej samej zasady przez cały rok, ale jego zachowanie i obciążenie zmienia się zależnie od temperatury otoczenia. Zimą głównym celem jest szybkie nagrzanie silnika i kabiny, a latem – skuteczne odprowadzenie nadmiaru ciepła. Dlatego warto dostosować sposób eksploatacji samochodu do pory roku, regularnie kontrolować stan płynu chłodniczego, szczelność układu i działanie termostatu. Zrozumienie sezonowej specyfiki działania układu chłodzenia pozwala nie tylko uniknąć awarii, ale też poprawia komfort i bezpieczeństwo jazdy niezależnie od pogody.
