Współczesne układy rozrządu i zapłonu w silnikach samochodowych są znacznie bardziej zaawansowane niż te stosowane kilka dekad temu. Mimo to wiele osób wciąż zadaje sobie pytanie, czy po wymianie rozrządu należy ręcznie ustawiać kąt wyprzedzenia zapłonu. Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba się cofnąć do podstaw działania silnika i zrozumieć, jak współczesne jednostki regulują moment zapłonu w zależności od warunków pracy.
W starszych silnikach benzynowych, wyposażonych w mechaniczne rozdzielacze zapłonu, ustawienie kąta wyprzedzenia zapłonu było nieodzowną częścią każdej większej ingerencji w układ rozrządu. Jeśli ktoś wymieniał pasek, przestawiał położenie wału korbowego lub wałka rozrządu, to później musiał ręcznie skorygować moment zapłonu, zazwyczaj przy użyciu lampy stroboskopowej i obserwacji znaków na kole pasowym. W takich konstrukcjach kąt zapłonu nie był dynamicznie sterowany komputerowo – jego wartość opierała się na stałym ustawieniu i zmianach wynikających jedynie z działania odśrodkowego lub podciśnieniowego mechanizmu w aparacie zapłonowym.
Dziś jednak takie rozwiązania należą do przeszłości. W zdecydowanej większości nowoczesnych silników benzynowych i wysokoprężnych moment zapłonu, czyli dokładna chwila, w której zapłon świecy inicjuje spalanie mieszanki, jest regulowany przez sterownik silnika. ECU analizuje dane z wielu czujników – położenia wału korbowego, położenia wałków rozrządu, temperatury cieczy chłodzącej, obciążenia silnika, prędkości obrotowej, ciśnienia w kolektorze ssącym – i na tej podstawie decyduje, kiedy wyzwolić iskrę. W przypadku jednostek wysokoprężnych ECU steruje momentem wtrysku paliwa, co również zależy od pozycji układu korbowo-tłokowego i faz rozrządu.
W związku z tym, w nowoczesnym silniku wymiana paska lub łańcucha rozrządu nie wymaga ręcznego ustawiania kąta wyprzedzenia zapłonu. Sterownik sam zadba o korekty w czasie rzeczywistym, o ile wszystkie czujniki funkcjonują prawidłowo, a elementy rozrządu zostały zamontowane z należytą precyzją. Kluczowe jest tutaj jedno – poprawne ustawienie mechaniczne faz rozrządu. Jeśli pasek zostanie założony na niewłaściwym zębie, jeśli wałek rozrządu będzie przesunięty względem wału korbowego, to ECU może odczytać błędne dane z czujników i dostosować zapłon w niewłaściwy sposób. W efekcie silnik będzie pracował nierówno, zapłon może być zbyt opóźniony lub zbyt wczesny, a kontrolka silnika może się zapalić.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza w jednostkach z czujnikiem położenia wałka rozrządu i zmiennymi fazami, po wymianie rozrządu warto wykonać adaptację sterownika, by ECU mogło ponownie nauczyć się nowego położenia wałków. Taka procedura może być konieczna, jeśli wcześniej rozrząd był przeskoczony lub pracował z dużym zużyciem, a po wymianie wszystko wróciło do nominalnych wartości. Wówczas ECU może potrzebować kilku cykli jazdy lub manualnego resetu adaptacji, by dostroić parametry zapłonu do nowego stanu technicznego.
Warto również wspomnieć o tym, że w przypadku zaawansowanych układów zmiennych faz rozrządu, takich jak te spotykane w nowoczesnych silnikach benzynowych, kąt otwarcia zaworów również ma wpływ na moment zapłonu. Nie oznacza to jednak, że trzeba go ustawiać ręcznie. Wystarczy, że mechaniczna część układu rozrządu zostanie złożona zgodnie z procedurą producenta, a komputer pokładowy sam dobierze resztę.
Podsumowując, w silnikach produkowanych w ostatnich kilkunastu latach, wyposażonych w elektroniczny układ sterowania zapłonem, nie ma potrzeby ręcznego ustawiania kąta wyprzedzenia zapłonu po wymianie rozrządu. Cały proces odbywa się automatycznie, pod warunkiem, że rozrząd został zamontowany poprawnie i nie występują błędy synchronizacji. Dbałość o precyzję montażu, sprawność czujników i wykonanie adaptacji w razie potrzeby to wszystko, co trzeba zapewnić, by zapłon pozostał w pełni kontrolowany i dopasowany do aktualnych warunków pracy silnika.
