Dobór odpowiedniego smaru do przegubów, półosi i wałów napędowych nie jest sprawą banalną – szczególnie wtedy, gdy auto pracuje pod dużym obciążeniem, zostało poddane modyfikacjom mechanicznym albo użytkowane jest w trudnych warunkach. Wysokie przeciążenia, jakie pojawiają się przy ruszaniu, przyspieszaniu czy w czasie jazdy w terenie, potrafią zniszczyć nawet najbardziej wytrzymałe komponenty, jeśli nie są one odpowiednio zabezpieczone. A to właśnie smar pełni rolę cienkiej, ale niezwykle istotnej warstwy ochronnej, która decyduje o trwałości całego mechanizmu.
Podstawowym zadaniem smaru jest redukcja tarcia pomiędzy metalowymi elementami – kulkami a bieżniami w przegubie lub wałem a jego podporą. W warunkach wysokiego przeciążenia smar musi jednak spełniać znacznie więcej funkcji. Po pierwsze, nie może tracić lepkości w podwyższonej temperaturze. Podczas intensywnej pracy przegubu, zwłaszcza przy dużym kącie odchylenia i dynamicznym przyspieszaniu, temperatura wewnątrz osłony potrafi wzrosnąć bardzo szybko. Jeśli smar nie zachowa odpowiedniej struktury, zaczyna wypływać z przegubu lub zmienia konsystencję, co prowadzi do tarcia na sucho.
Dlatego do układów pracujących pod dużym obciążeniem stosuje się smary o podwyższonej odporności termicznej i ciśnieniowej. W praktyce oznacza to wybór smaru oznaczonego jako wysokociśnieniowy, z dodatkami uszlachetniającymi – najczęściej molibdenu lub siarczku molibdenu. Te dodatki zwiększają odporność filmu smarnego na zerwanie nawet przy punktowym nacisku, co pozwala przegubowi pracować dłużej bez zużycia. Ważne jest również, aby smar miał tzw. właściwości adhezyjne – czyli zdolność przylegania do powierzchni metalowych i utrzymywania się na nich mimo sił odśrodkowych i wibracji.
Kolejnym kryterium jest zakres temperatur pracy. W przypadku samochodów użytkowanych zimą, w terenie lub poddawanych dużym obciążeniom termicznym, smar musi zachowywać swoje właściwości zarówno w niskich temperaturach – by nie stwardniał – jak i w wysokich – by nie upłynnił się zbyt szybko. Optymalne są smary, których zakres pracy sięga od minus czterdziestu do plus dwustu stopni Celsjusza. Takie wartości gwarantują, że nawet podczas intensywnej jazdy po torze lub przy zjazdach terenowych przegub nie zostanie pozbawiony ochrony.
W praktyce wybór smaru powinien być także dostosowany do konkretnego typu przegubu. Inaczej smaruje się przeguby stałe, inaczej przesuwne, a jeszcze inaczej łożyska w podporach wałów. Choć wiele smarów uniwersalnych reklamowanych jest jako „do przegubów napędowych”, tylko te z odpowiednimi certyfikatami i specyfikacjami zapewniają pełną ochronę w warunkach ekstremalnych. W autach sportowych, terenowych lub po tuningu mechanicznym warto wybierać smary klasy przemysłowej, stosowane na przykład w maszynach górniczych lub rolniczych – tam, gdzie przeciążenia są codziennością, a trwałość kluczowa.
Nie bez znaczenia jest także sposób aplikacji smaru. Nawet najlepszy preparat nie zadziała, jeśli zostanie nałożony na zanieczyszczoną powierzchnię lub w zbyt małej ilości. Przed nałożeniem nowego smaru zawsze należy dokładnie usunąć stary, sprawdzić stan wewnętrznych powierzchni przegubu, a dopiero potem wprowadzić odpowiednią ilość nowego środka smarnego – wypełniając nie tylko środek przegubu, ale także przestrzenie w manżecie, które amortyzują jego ruchy.
Podsumowując – dobór smaru do pracy pod wysokim obciążeniem powinien uwzględniać nie tylko temperaturę i ciśnienie, ale też typ przegubu, styl jazdy i środowisko pracy auta. Tylko smar o wysokiej lepkości, odporny na zerwanie filmu, z dodatkami przeciwzużyciowymi i dobrze zaaplikowany, zagwarantuje przegubom długą i bezawaryjną pracę – nawet w warunkach, które przekraczają granice ich fabrycznego przeznaczenia.
