Fazator, zwany również kołem zmiennych faz rozrządu, to jeden z najważniejszych elementów nowoczesnych silników spalinowych, który znacząco wpływa na efektywność pracy jednostki napędowej, redukcję emisji spalin oraz poprawę osiągów. Dzięki fazatorowi możliwa jest dynamiczna regulacja momentu otwarcia i zamknięcia zaworów, co pozwala silnikowi lepiej dostosować się do różnych warunków jazdy. W niniejszym artykule dokładnie wyjaśnimy, jak działa fazator, jakie ma znaczenie dla silnika oraz jakie konsekwencje niesie za sobą jego awaria.
Fazator jest mechanizmem zamontowanym na wale rozrządu, który umożliwia zmianę kąta położenia wałka względem wału korbowego. Konstrukcyjnie fazator składa się z dwóch głównych części – korpusu połączonego z wałkiem rozrządu oraz wirnika połączonego z kołem pasowym wału korbowego. Między tymi elementami znajduje się komora wypełniona olejem silnikowym, a ruch wirnika względem korpusu jest sterowany hydraulicznie przez ciśnienie oleju, które reguluje specjalny elektrozawór sterowany przez jednostkę ECU (Electronic Control Unit).
Dzięki fazatorowi możliwe jest przesuwanie faz rozrządu, czyli zmiana momentu otwarcia i zamknięcia zaworów ssących i wydechowych w szerokim zakresie. W praktyce oznacza to, że silnik może opóźniać lub przyspieszać otwarcie zaworów w zależności od obciążenia, obrotów oraz innych parametrów pracy. W niskich obrotach fazator może przesuwać zawory tak, aby poprawić napełnianie cylindrów mieszanką paliwowo-powietrzną, co zwiększa moment obrotowy i poprawia płynność pracy. Przy wyższych obrotach fazy rozrządu są dostosowywane do maksymalizacji mocy i efektywności spalania.
Fazator pozwala również na lepszą kontrolę emisji spalin poprzez optymalizację procesów spalania i zmniejszenie ilości powstających tlenków azotu oraz niespalonych węglowodorów. System ten jest zatem jednym z kluczowych elementów spełniania coraz bardziej rygorystycznych norm ekologicznych, takich jak Euro 6.
Awaria fazatora może mieć poważne konsekwencje dla pracy silnika. Najczęstsze przyczyny usterek to zatkanie kanałów olejowych prowadzących do fazatora, awaria elektrozaworu sterującego olejem, uszkodzenia mechaniczne lub wycieki oleju. Objawy uszkodzenia fazatora mogą być różnorodne i często bywają mylące.
Jednym z pierwszych sygnałów awarii jest nierówna praca silnika, szczególnie na biegu jałowym. Silnik może szarpać, tracić moc lub mieć problemy z utrzymaniem stabilnych obrotów. W wielu przypadkach pojawia się charakterystyczne stukanie lub metaliczne dźwięki dochodzące z okolicy wałka rozrządu. Kierowca może także zauważyć zwiększone zużycie paliwa oraz problemy z rozruchem silnika.
W nowoczesnych pojazdach awaria fazatora jest sygnalizowana przez kontrolkę „check engine” oraz zapisywana w pamięci sterownika silnika jako kody błędów diagnostycznych, np. P0010, P0011, P0012 lub ich odpowiedniki dotyczące drugiego wałka rozrządu. Diagnostyka komputerowa pozwala szybko zlokalizować problem i określić, czy usterka wynika z fazatora, elektrozaworu czy zanieczyszczeń oleju.
Jeśli fazator ulegnie awarii, konieczna jest jego naprawa lub wymiana. W wielu przypadkach wymaga to także wymiany lub czyszczenia elektrozaworu sterującego oraz dokładnego przeglądu układu olejowego, aby usunąć przyczyny zatkania kanałów olejowych. Zaniedbanie naprawy może prowadzić do trwałego uszkodzenia silnika oraz pogorszenia osiągów i kultury pracy.
Podsumowując, fazator jest kluczowym elementem nowoczesnego układu rozrządu, umożliwiającym dynamiczną regulację faz rozrządu i poprawę efektywności silnika. Jego prawidłowa praca wpływa na lepsze osiągi, niższe zużycie paliwa oraz ograniczenie emisji spalin. Awaria fazatora objawia się nierówną pracą silnika, stukami, wzrostem zużycia paliwa oraz pojawieniem się błędów diagnostycznych. Szybka diagnoza i fachowa naprawa są niezbędne, by przywrócić silnikowi pełną sprawność i uniknąć kosztownych uszkodzeń. Regularna wymiana oleju wysokiej jakości oraz dbanie o czystość układu smarowania to najlepsza profilaktyka, która zapewnia długą i niezawodną pracę fazatora i całego silnika.
