Współczesne samochody z napędem na cztery koła oferują znacznie więcej niż tylko przeniesienie momentu na wszystkie koła. Kluczowym elementem, który zwiększa ich skuteczność w trudnych warunkach drogowych, jest elektroniczny system kontroli trakcji. Choć jego zasada działania w ogólnym sensie jest zbliżona do tego, co znamy z aut z napędem na jedną oś, to w pojazdach z napędem 4×4 system ten pracuje w o wiele bardziej złożonym środowisku i musi zarządzać dodatkowymi zmiennymi. Jego zadaniem jest nie tylko przeciwdziałanie poślizgowi, ale także współpraca z rozbudowanym układem rozdziału momentu obrotowego, różnicami prędkości obrotowej kół oraz ograniczoną przyczepnością na różnych osiach.
Kontrola trakcji w aucie z napędem na cztery koła działa w oparciu o dane pochodzące z czujników prędkości obrotowej kół. Kiedy układ wykryje, że jedno lub więcej kół obraca się szybciej niż pozostałe – co oznacza, że zaczęły tracić przyczepność – wysyła sygnał do sterownika, który uruchamia odpowiednie procedury. Mogą to być działania takie jak przyhamowanie ślizgającego się koła, ograniczenie momentu obrotowego przekazywanego przez silnik lub zmiana proporcji rozdziału momentu między osiami.
W autach z klasycznym napędem mechanicznym, wyposażonym w stały napęd na cztery koła i centralny mechanizm różnicowy, kontrola trakcji często współpracuje z układami blokad. System może chwilowo zablokować dyferencjał środkowy lub przekierować moment obrotowy na koła o lepszej przyczepności. Dzięki temu możliwe jest utrzymanie trakcji nawet wtedy, gdy np. jedno z kół przednich i jedno z tylnych znajdują się na lodzie, a pozostałe dwa mają przyczepność.
W samochodach z dołączanym napędem – np. z systemem Haldex – kontrola trakcji działa równolegle z modułem sterującym sprzęgłem wielopłytkowym. W razie wykrycia poślizgu system może w ułamkach sekundy zwiększyć ciśnienie w sprzęgle, błyskawicznie załączając tylną oś i przywracając równowagę trakcyjną. To zgranie mechaniki z elektroniką jest dziś tak szybkie i skuteczne, że kierowca zazwyczaj nie zauważa żadnego opóźnienia – auto po prostu „ciągnie” do przodu, nawet na bardzo śliskiej nawierzchni.
W zaawansowanych układach AWD, takich jak XDrive czy Quattro Ultra, kontrola trakcji współpracuje z dodatkowymi czujnikami przyspieszenia bocznego, kąta skrętu kierownicy oraz danych z modułów ABS i ESP. Na tej podstawie system ocenia nie tylko chwilową przyczepność kół, ale także przewiduje sytuację, w której może dojść do uślizgu. Jeśli np. kierowca gwałtownie przyspiesza na zakręcie, system może prewencyjnie przekierować moment obrotowy na oś o większym obciążeniu, poprawiając stabilność i unikając poślizgu kół napędzających.
Co istotne, kontrola trakcji w autach z napędem 4×4 nie działa jedynie w osi pionowej – między kołami tej samej osi – ale również w płaszczyźnie poprzecznej, czyli między osiami. W razie potrzeby system może bowiem ograniczyć napęd tylko na jedną z osi lub chwilowo go całkowicie odłączyć, jeśli wykryje, że przekazanie momentu w danym momencie doprowadziłoby do destabilizacji pojazdu.
Dla wielu kierowców działanie systemu kontroli trakcji pozostaje niezauważalne. W rzeczywistości jednak to jeden z najbardziej aktywnych i zaawansowanych układów w nowoczesnym samochodzie. Pracuje bez przerwy, analizuje dane z wielu źródeł i w razie potrzeby błyskawicznie reaguje. Jeśli działa poprawnie, auto porusza się płynnie, bez szarpnięć i z wysokim poziomem bezpieczeństwa.
Awaria tego systemu – objawiająca się zazwyczaj ikoną kontroli trakcji na desce rozdzielczej – może znacząco pogorszyć zachowanie auta w trudnych warunkach. Jazda z wyłączonym układem oznacza brak możliwości reakcji elektroniki w sytuacjach poślizgu, co w połączeniu z dużą mocą i momentem obrotowym może skutkować utratą kontroli nad pojazdem.
Podsumowując, kontrola trakcji w samochodach z napędem 4×4 to znacznie więcej niż tylko zabezpieczenie przed poślizgiem. To złożony, inteligentny system, który aktywnie zarządza rozdziałem mocy, reaguje na zmieniające się warunki i wspiera kierowcę w utrzymaniu stabilności, przyczepności i bezpieczeństwa – niezależnie od nawierzchni.
