Mechanizm biegu wstecznego, potocznie nazywany biegiem cofania, pełni w skrzyni biegów bardzo specyficzną funkcję. W przeciwieństwie do standardowych przełożeń, które przenoszą napęd w jednym kierunku, jego zadaniem jest odwrócenie kierunku obrotu wałka wyjściowego względem wałka napędowego. Choć sam mechanizm jest stosunkowo prosty w swojej budowie, jego awaria potrafi unieruchomić pojazd w sposób bardzo problematyczny – zwłaszcza w sytuacjach, w których konieczne jest manewrowanie w ograniczonej przestrzeni.
Działanie biegu wstecznego opiera się na zastosowaniu dodatkowego, pośredniego koła zębatego. W skrzyni biegów, która umożliwia cofanie, pomiędzy koło napędzające a koło napędzane wprowadza się jeszcze jedno – tak zwane koło pośredniczące. Jego zadaniem jest odwrócenie kierunku obrotu wałka wyjściowego. Kiedy kierowca wrzuca wsteczny bieg, widełki wybieraka przesuwają koło pośrednie, które zazębia się jednocześnie z kołem wałka głównego i kołem wyjściowym. Tym sposobem moment obrotowy przenoszony jest w przeciwnym kierunku, umożliwiając jazdę do tyłu.
W przeciwieństwie do innych biegów, wsteczny nie posiada synchronizatora, co oznacza, że jego zazębienie nie jest łagodzone. Dlatego włączanie biegu wstecznego wymaga pełnego rozłączenia sprzęgła, a czasem również krótkiego odczekania po jego wciśnięciu. Jeżeli kierowca próbuje wrzucić bieg zbyt szybko, może dojść do zgrzytu, który jest niczym innym jak próbą zazębienia zębatek pracujących jeszcze z różnymi prędkościami. Z tego powodu, w niektórych modelach aut, zaleca się przed wrzuceniem wstecznego chwilowe przełączenie na bieg jałowy lub wciśnięcie pedału hamulca.
Mechanizm cofania bywa narażony na zużycie, zwłaszcza w pojazdach eksploatowanych w warunkach miejskich, gdzie manewry wykonywane są często i przy dużym obciążeniu. Typowymi objawami zużycia są trudności z wrzuceniem biegu, przeskakiwanie dźwigni lub całkowity brak reakcji przy próbie cofania. W starszych skrzyniach z biegiem wstecznym uruchamianym bez dodatkowego zabezpieczenia zdarzają się również przypadkowe wrzucenia biegu wstecznego podczas jazdy, co może prowadzić do natychmiastowego uszkodzenia kół zębatych.
Do najczęstszych usterek mechanizmu cofania należą wyłamanie zębów koła pośredniego, zużycie widełek wybieraka lub uszkodzenie tulei prowadzących. W skrzyniach z linkowym wybierakiem problemem może być również rozciągnięcie linki lub jej nieprawidłowe napięcie, co skutkuje brakiem pełnego zazębienia i ryzykiem wyskakiwania biegu podczas jazdy do tyłu. W niektórych przypadkach do usterki dochodzi na skutek nieprawidłowego użytkowania – zbyt gwałtownego wrzucania biegu lub próby cofania bez pełnego zatrzymania pojazdu.
W nowoczesnych pojazdach mechanizm biegu wstecznego może być dodatkowo wspomagany przez elektroniczne blokady lub czujniki, które zapobiegają przypadkowemu załączeniu biegu w niewłaściwym momencie. Jeżeli którykolwiek z czujników ulegnie awarii, może dojść do sytuacji, w której bieg wsteczny staje się niedostępny mimo sprawności mechaniki.
Podsumowując, mechanizm cofania w skrzyni biegów odpowiada za odwrócenie kierunku jazdy poprzez zastosowanie koła pośredniego, które działa bez udziału synchronizatorów. Mimo prostej zasady działania jest elementem wrażliwym na błędy eksploatacyjne i intensywne użytkowanie. Jego prawidłowe funkcjonowanie zależy zarówno od stanu technicznego skrzyni, jak i umiejętności kierowcy. Objawy takie jak zgrzyt, opór przy wrzucaniu biegu lub brak reakcji powinny być sygnałem do szybkiej diagnozy i ewentualnej naprawy, zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia przekładni.
