Napęd na cztery koła z reduktorem to rozwiązanie, które często kojarzy się z klasycznymi samochodami terenowymi, jednak wciąż znajduje zastosowanie również w niektórych SUV-ach. Choć obecnie rynek zdominowany jest przez auta z napędem dołączanym elektronicznie, wiele konstrukcji – szczególnie tych opartych na ramie lub o terenowym charakterze – oferuje kierowcy coś więcej niż tylko automatyczne przenoszenie momentu na tylną oś. Reduktor to element, który zdecydowanie zmienia charakterystykę napędu i czyni samochód znacznie bardziej zdolnym w trudnym terenie. Jak dokładnie działa taki układ i kiedy jest najbardziej przydatny?
W klasycznym ujęciu, napęd 4×4 z reduktorem to układ oparty na stałym lub dołączanym napędzie obu osi, wyposażony dodatkowo w przekładnię redukcyjną. Reduktor jest mechanizmem zintegrowanym najczęściej z tzw. skrzynią rozdzielczą, czyli częścią układu napędowego, która dzieli moment obrotowy pomiędzy przednią i tylną oś. Kluczową cechą tego rozwiązania jest możliwość wyboru jednego z dwóch trybów pracy – zwykłego przełożenia drogowego (tzw. „high range”) oraz przełożenia terenowego („low range”), które obniża prędkość wyjściową kosztem znacznie większego momentu obrotowego.
Gdy kierowca aktywuje reduktor, zazwyczaj przy użyciu pokrętła, przycisku lub dźwigni, mechanizm zmienia przełożenie skrzyni rozdzielczej w taki sposób, że silnik może pracować w bardziej optymalnym zakresie obrotów przy niższej prędkości pojazdu. W praktyce oznacza to, że auto może jechać bardzo wolno – nawet kilka kilometrów na godzinę – a jednocześnie dysponuje ogromnym zapasem momentu obrotowego. Takie warunki są idealne do pokonywania stromych podjazdów, grząskiego piasku, śniegu, błota, a także do holowania lub wyciągania innych pojazdów.
Reduktor sprawdza się także przy zjazdach ze stromych wzniesień – dzięki niższemu przełożeniu możliwe jest zjeżdżanie na biegu bez konieczności intensywnego hamowania, co zapobiega przegrzewaniu hamulców i zwiększa kontrolę nad pojazdem. W SUV-ach wyposażonych w systemy kontroli trakcji i elektronicznego wspomagania zjazdu, reduktor wspiera działanie tych systemów, dostarczając większą precyzję działania.
Z technicznego punktu widzenia, napęd 4×4 z reduktorem może występować w różnych konfiguracjach. W starszych i bardziej terenowych modelach, jak np. Toyota Land Cruiser, Jeep Wrangler czy Mitsubishi Pajero, mamy do czynienia z klasycznym napędem dołączanym ręcznie, w którym kierowca sam decyduje, kiedy chce używać napędu na cztery koła oraz kiedy aktywować redukcję. W nowszych SUV-ach, takich jak niektóre wersje Nissana Navara, Isuzu D-Max czy Forda Rangera, przełączanie trybów odbywa się elektronicznie, ale konstrukcja mechaniczna pozostaje podobna.
Należy jednak zaznaczyć, że reduktor nie działa w oderwaniu od reszty napędu. Jego skuteczność zależy od rodzaju skrzyni biegów, przełożeń dyferencjałów, a także od konstrukcji samego napędu – czy mamy do czynienia z mostem sztywnym, zawieszeniem niezależnym czy stałym napędem obu osi. Reduktor zwykle działa tylko wtedy, gdy napęd na cztery koła jest aktywny, ponieważ jego zadaniem jest równomierne przenoszenie zwiększonego momentu na obie osie – przy napędzie wyłącznie na jedną oś takie rozwiązanie byłoby nieefektywne i mogłoby prowadzić do uszkodzeń.
Co ciekawe, w niektórych SUV-ach napęd z reduktorem łączony jest z blokadami mechanizmów różnicowych, co dodatkowo zwiększa możliwości terenowe. Taki zestaw – czyli napęd 4×4, reduktor i blokady – tworzy najbardziej uniwersalny i sprawdzony system do jazdy w ekstremalnych warunkach, gdzie automatyka czy elektronika mogą zawieść. Niektóre nowoczesne SUV-y, mimo iż mają napęd dołączany automatycznie i brakuje im klasycznego reduktora, próbują go symulować przez elektroniczne sterowanie skrzynią biegów i oprogramowanie, ale to rozwiązanie nie jest w stanie w pełni zastąpić prawdziwej przekładni redukcyjnej.
Podsumowując – napęd 4×4 z reduktorem to jedno z najskuteczniejszych rozwiązań do jazdy poza asfaltem. Działa poprzez zmianę przełożenia w skrzyni rozdzielczej, co pozwala uzyskać większy moment obrotowy przy niskiej prędkości. Taki układ daje kierowcy pełną kontrolę nad pojazdem w terenie i znacząco zwiększa jego możliwości – pod warunkiem, że jest prawidłowo używany i odpowiednio serwisowany. Choć coraz rzadszy w nowoczesnych SUV-ach miejskich, nadal pozostaje nieocenionym narzędziem w autach o zacięciu terenowym.
