Zawór bypass to jeden z kluczowych elementów układu doładowania w silnikach z turbosprężarką, często mylony z zaworem blow-off, choć pełni nieco inną funkcję i działa w inny sposób. Jego głównym zadaniem jest ochrona turbosprężarki przed zjawiskiem cofki powietrza (turbo surge) oraz zapewnienie płynnej pracy silnika podczas gwałtownych zmian obciążenia, zwłaszcza przy nagłym zamknięciu przepustnicy.
W momencie, gdy kierowca gwałtownie odpuszcza gaz, przepustnica zamyka się, a turbosprężarka nadal spręża powietrze, które nie ma już ujścia do cylindrów. W klasycznym układzie, bez zaworu bypass, sprężone powietrze cofałoby się przez wirnik turbo, powodując jego hamowanie, powstawanie nieprzyjemnych dźwięków (tzw. surge) oraz przyspieszone zużycie łożysk i łopatek turbiny. Zawór bypass eliminuje ten problem, umożliwiając upuszczenie nadmiaru sprężonego powietrza z powrotem do układu dolotowego, przed turbosprężarkę, zamiast do atmosfery (jak w przypadku blow-off).
Działanie zaworu bypass opiera się na różnicy ciśnień i podciśnieniu w kolektorze ssącym. Gdy przepustnica jest otwarta, zawór pozostaje zamknięty, a całe powietrze trafia do cylindrów. Po nagłym zamknięciu przepustnicy w kolektorze powstaje podciśnienie, które otwiera zawór bypass. Sprężone powietrze z dolotu zostaje wtedy skierowane z powrotem przed turbo, gdzie miesza się ze świeżym powietrzem zasysanym przez filtr. Dzięki temu ciśnienie w układzie dolotowym szybko się wyrównuje, a wirnik turbosprężarki nie jest gwałtownie hamowany.
Zalety zaworu bypass to przede wszystkim ochrona turbosprężarki przed uszkodzeniami, płynniejsza praca silnika, szybsza reakcja na ponowne wciśnięcie gazu oraz redukcja nieprzyjemnych dźwięków surge. W przeciwieństwie do zaworu blow-off, który upuszcza powietrze do atmosfery (często generując charakterystyczny „pssst”), bypass działa w układzie zamkniętym, co jest korzystne zwłaszcza w autach z przepływomierzem powietrza (MAF), gdzie utrata powietrza do atmosfery mogłaby zaburzyć skład mieszanki.
Podsumowując, zawór bypass w układzie turbo odpowiada za recyrkulację nadmiaru sprężonego powietrza przy nagłym zamknięciu przepustnicy, chroniąc turbosprężarkę przed cofką powietrza i zapewniając płynną, dynamiczną pracę silnika. To rozwiązanie szczególnie ważne w nowoczesnych autach, gdzie liczy się zarówno osiągi, jak i trwałość układu doładowania.
