Współczesne automatyczne skrzynie biegów coraz częściej oferują kierowcom dodatkowe tryby jazdy, które mają na celu dostosowanie działania przekładni do specyficznych warunków drogowych. Wśród nich szczególne miejsce zajmują tryby zimowe i górskie. Choć często są one dostępne pod różnymi nazwami, ich funkcja sprowadza się do jednego – zapewnienia lepszej kontroli nad pojazdem i większego bezpieczeństwa w sytuacjach, w których standardowe ustawienia skrzyni mogą okazać się niewystarczające. Zrozumienie działania tych trybów pozwala skuteczniej wykorzystać potencjał pojazdu, niezależnie od pogody czy ukształtowania terenu.
Tryb zimowy, znany również jako tryb śniegowy lub tryb niskiej przyczepności, aktywowany jest zazwyczaj za pomocą przycisku lub przełącznika na konsoli środkowej. Po jego uruchomieniu skrzynia biegów zmienia swoją charakterystykę pracy. Zamiast ruszać z pierwszego biegu, pojazd rozpoczyna jazdę od wyższego przełożenia – najczęściej drugiego. Pozwala to zredukować moment obrotowy przekazywany na koła, co znacząco zmniejsza ryzyko ich uślizgu na śliskiej nawierzchni. Jednocześnie skrzynia staje się mniej skłonna do redukcji biegów przy naciśnięciu pedału przyspieszenia, co przeciwdziała nagłym szarpnięciom i pomaga utrzymać stabilność toru jazdy.
Tryb zimowy wpływa również na pracę pedału przyspieszenia. Charakterystyka jego działania zostaje wygładzona, co oznacza, że nawet głębsze wciśnięcie pedału nie skutkuje gwałtownym przyrostem mocy. Dzięki temu kierowca ma większą kontrolę nad pojazdem podczas ruszania na oblodzonej drodze, wjeżdżania na śliskie wzniesienie lub manewrowania na parkingu pokrytym śniegiem. W połączeniu z systemami kontroli trakcji i stabilizacji toru jazdy tryb ten znacząco poprawia bezpieczeństwo i komfort prowadzenia w trudnych warunkach zimowych.
Z kolei tryb górski, dostępny głównie w samochodach terenowych lub SUV-ach, ma na celu wspomaganie jazdy po stromych podjazdach i zjazdach. Po jego aktywowaniu skrzynia utrzymuje niższe biegi przez dłuższy czas, nawet przy mniejszym obciążeniu silnika. Pozwala to utrzymać wysokie obroty i większą siłę napędową podczas wspinania się pod górę, a przy zjazdach pomaga wykorzystać hamowanie silnikiem zamiast układu hamulcowego. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko przegrzania hamulców i utraty kontroli nad pojazdem podczas długich zjazdów w terenie górskim.
Tryb górski może również wpływać na szybkość reakcji skrzyni. Przełożenia są dobierane w taki sposób, aby nie dopuszczać do zbyt częstych zmian biegów, które mogłyby prowadzić do utraty przyczepności lub przeciążenia napędu. Często system analizuje również pochylenie terenu oraz sposób operowania pedałem przyspieszenia i na tej podstawie decyduje, kiedy utrzymać dany bieg, a kiedy zredukować. W bardziej zaawansowanych pojazdach tryb ten współpracuje także z układem napędu na cztery koła, blokadami mechanizmów różnicowych oraz systemem wspomagania zjazdu, tworząc kompleksowy zestaw funkcji ułatwiających jazdę w terenie.
Warto pamiętać, że zarówno tryb zimowy, jak i górski nie są cudownym rozwiązaniem, które całkowicie zastąpi zdrowy rozsądek i doświadczenie kierowcy. Ich zadaniem jest wspieranie użytkownika w specyficznych warunkach, ale to od zachowania kierującego zależy, czy pojazd będzie prowadzony bezpiecznie. Włączenie odpowiedniego trybu powinno iść w parze z dostosowaniem prędkości, zwiększeniem ostrożności i zachowaniem większych odstępów od innych pojazdów.
Tryby jazdy dostępne w automatycznych skrzyniach biegów to efekt ewolucji technologii, która nie tylko zwiększa komfort, ale przede wszystkim podnosi poziom bezpieczeństwa. Ich umiejętne wykorzystanie pozwala lepiej dostosować pojazd do aktualnych warunków drogowych i sprawniej poruszać się w wymagającym terenie. Dzięki nim automat przestaje być układem sztywno zaprogramowanym, a staje się elastycznym i inteligentnym partnerem, który wspiera kierowcę wtedy, gdy najbardziej tego potrzebuje.
