Zawór bypass, nazywany także zaworem recyrkulacji powietrza (DV – Diverter Valve), to kluczowy element układu doładowania w silnikach turbodoładowanych. Jego zadaniem jest upuszczanie nadmiaru sprężonego powietrza z układu dolotowego w momencie gwałtownego zamknięcia przepustnicy, ale – w przeciwieństwie do zaworu blow-off – kieruje to powietrze z powrotem przed turbosprężarkę, a nie do atmosfery. Dzięki temu turbo szybciej odzyskuje obroty po ponownym dodaniu gazu, co minimalizuje efekt turbo laga i poprawia płynność jazdy. Nieszczelność zaworu bypass może jednak prowadzić do szeregu niekorzystnych objawów i poważnie wpłynąć na pracę silnika oraz turbosprężarki.
Jednym z pierwszych i najbardziej typowych objawów nieszczelnego zaworu bypass jest wyraźny spadek mocy silnika. Sprężone powietrze, zamiast trafiać do cylindrów, ucieka przez nieszczelność, przez co do spalania dostaje się mniej tlenu. Efektem jest ospała reakcja na gaz, brak „kopa” przy przyspieszaniu oraz ogólne wrażenie, że auto „nie jedzie jak powinno”. Nierzadko pojawia się także charakterystyczne syczenie lub świst z okolic dolotu, zwłaszcza podczas gwałtownego odjęcia gazu.
Kolejnym objawem jest niestabilna praca silnika na biegu jałowym i podczas zmiany obciążenia. Nieszczelny zawór bypass powoduje wahania ciśnienia doładowania, co prowadzi do falowania obrotów, szarpania przy przyspieszaniu lub nawet gaśnięcia silnika przy szybkim zamknięciu przepustnicy. W logach parametrów pracy silnika mogą pojawić się rozbieżności między ciśnieniem zadanym a rzeczywistym, a komputer często rejestruje błędy związane z układem doładowania lub mieszanką paliwowo-powietrzną.
Nieszczelność zaworu bypass może także powodować powstawanie zjawiska cofki powietrza przez turbosprężarkę (surge). Gdy nadmiar sprężonego powietrza nie jest skutecznie upuszczany, powraca ono na wirnik turbo, powodując jego gwałtowne hamowanie i powstawanie niebezpiecznych drgań. To zjawisko objawia się głośnym „ćwierkaniem” lub buczeniem podczas nagłego odjęcia gazu i jest bardzo szkodliwe dla łożysk oraz łopatek turbosprężarki.
Długotrwała jazda z nieszczelnym zaworem bypass prowadzi do szybszego zużycia turbosprężarki, wzrostu zużycia paliwa, powstawania nagaru na zaworach i tłokach oraz zwiększonej emisji spalin. W skrajnych przypadkach może dojść do poważnych uszkodzeń turbo, a nawet silnika.
Warto dodać, że nieszczelność zaworu bypass może być trudna do zdiagnozowania bez specjalistycznych narzędzi. Objawy często przypominają inne problemy z układem doładowania, takie jak nieszczelności w przewodach dolotowych, uszkodzenia przepływomierza czy awarie zaworu N75. Dlatego w przypadku podejrzenia nieszczelności najlepiej wykonać test szczelności układu oraz sprawdzić stan zaworu – zarówno jego mechanizmu, jak i uszczelek.
Podsumowując, nieszczelny zawór bypass objawia się spadkiem mocy, niestabilną pracą silnika, świstami, falowaniem obrotów i zwiększonym zużyciem paliwa. Szybka diagnostyka i wymiana uszkodzonego zaworu to klucz do przywrócenia pełnej sprawności układu doładowania i ochrony turbosprężarki przed poważnymi awariami.
