Zawór upustowy, znany również jako wastegate, to kluczowy element układu doładowania w silnikach z turbosprężarką. Jego zadaniem jest kontrolowanie ilości spalin kierowanych na wirnik turbiny, a tym samym regulacja ciśnienia doładowania. Prawidłowo działający zawór upustowy zapewnia optymalne osiągi, chroni turbosprężarkę przed przeładowaniem i zabezpiecza silnik przed nadmiernym wzrostem ciśnienia. Awaria tego podzespołu może prowadzić do szeregu problemów eksploatacyjnych, dlatego szybkie rozpoznanie jej objawów jest niezwykle ważne dla bezpieczeństwa i trwałości jednostki napędowej.
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów awarii zaworu upustowego jest wyraźny spadek mocy silnika. Jeśli zawór wastegate utknie w pozycji otwartej, zbyt duża ilość spalin omija turbinę, przez co nie jest ona napędzana z odpowiednią siłą. Efektem jest niedostateczne ciśnienie doładowania, a samochód traci dynamikę, przyspiesza ospale i nie osiąga zakładanych parametrów mocy. Kierowca może odczuć, że auto „nie ciągnie” tak, jak powinno, szczególnie podczas przyspieszania na wyższych biegach.
Z kolei jeśli zawór upustowy zablokuje się w pozycji zamkniętej, spaliny nie mają możliwości ominięcia turbiny, co prowadzi do nadmiernego wzrostu ciśnienia doładowania. Taka sytuacja jest bardzo niebezpieczna zarówno dla turbosprężarki, jak i dla silnika. Objawem przeładowania jest gwałtowny wzrost mocy, któremu często towarzyszą niepokojące dźwięki – głośny gwizd, świst lub nawet metaliczne stuki. W skrajnych przypadkach może dojść do uszkodzenia łopatek turbiny, pęknięcia przewodów ciśnieniowych lub wypalenia tłoków i zaworów w silniku.
Częstym objawem awarii wastegate są także niestabilne wartości ciśnienia doładowania. Kierowca może zauważyć, że ciśnienie gwałtownie wzrasta i spada, a samochód szarpie podczas przyspieszania. Może to być spowodowane nieszczelnością membrany, uszkodzeniem siłownika podciśnieniowego lub problemami z przewodami sterującymi. W nowoczesnych silnikach elektronicznie sterowane zawory upustowe mogą również ulegać awariom czujników położenia, siłowników lub przewodów elektrycznych, co objawia się błędami zapisanymi w sterowniku silnika.
Warto zwrócić uwagę na pojawienie się komunikatów ostrzegawczych na desce rozdzielczej. Systemy diagnostyczne monitorują wartości ciśnienia doładowania i w przypadku wykrycia nieprawidłowości, komputer może zarejestrować błąd, wyświetlić kontrolkę „check engine” lub inne ostrzeżenie. Typowe kody błędów związane z awarią wastegate dotyczą zbyt niskiego lub zbyt wysokiego ciśnienia doładowania, nieprawidłowego położenia zaworu lub problemów z układem sterowania podciśnieniem.
Kolejnym sygnałem awarii zaworu upustowego są nietypowe dźwięki z okolic turbiny. Uszkodzona lub nieszczelna membrana wastegate może powodować syczenie, gwizdanie lub stukanie, szczególnie podczas gwałtownego przyspieszania. W przypadku zaworów zewnętrznych, zamontowanych poza turbosprężarką, awaria może objawiać się także wyciekami spalin lub oleju w miejscu połączenia z kolektorem wydechowym.
Diagnostyka awarii wastegate powinna rozpocząć się od kontroli przewodów podciśnieniowych, opasek i siłownika zaworu. W przypadku zaworów sterowanych elektronicznie, należy sprawdzić również wiązki elektryczne, czujniki położenia oraz sygnały sterujące z komputera silnika. Pomocne może być także podłączenie manometru do układu doładowania i obserwacja wartości ciśnienia podczas jazdy próbnej – niestabilne lub nieprawidłowe wartości wskazują na problem z regulacją wastegate.
Awaria zaworu upustowego wastegate to poważny problem, który może prowadzić do niedoładowania lub przeładowania silnika, spadku osiągów, wzrostu zużycia paliwa, a w skrajnych przypadkach do uszkodzenia turbosprężarki i jednostki napędowej. Szybka diagnostyka i naprawa są kluczowe dla zachowania sprawności układu doładowania i bezpieczeństwa eksploatacji pojazdu.
