Napęd na cztery koła to rozwiązanie, które znacząco poprawia trakcję i bezpieczeństwo jazdy, szczególnie w trudnych warunkach drogowych. Jednak systemy 4×4 bywają złożone, zawierają liczne elementy mechaniczne i elektroniczne, a ich ewentualna naprawa potrafi być kosztowna. Dlatego przed zakupem auta używanego z napędem 4×4 warto dokładnie sprawdzić, czy wszystko działa poprawnie, a stan techniczny układu nie budzi zastrzeżeń.
Pierwszym krokiem jest określenie rodzaju napędu, jaki znajduje się w danym modelu. Inaczej sprawdza się napęd stały, inaczej dołączany, a jeszcze inaczej elektronicznie sterowany układ z aktywnym sprzęgłem. Warto dowiedzieć się, czy dany system działa na stałe, czy tylko w razie potrzeby, jak przebiega rozdział momentu i czy występują dodatkowe blokady mechaniczne lub elektroniczne. Ta wiedza pozwala później rozpoznać ewentualne nieprawidłowości w czasie jazdy próbnej i podczas oględzin.
Podczas jazdy próbnej należy przede wszystkim zwrócić uwagę na płynność ruszania i zachowanie pojazdu przy skręcie. W samochodach z dołączanym napędem tylnym lub przednim często można wyczuć opóźnienie przy załączeniu drugiej osi – jeśli pojawia się szarpnięcie, wyraźny poślizg kół lub nienaturalne opóźnienie, może to świadczyć o zużyciu sprzęgła wielopłytkowego lub problemach ze sterowaniem. Z kolei w napędach stałych, przy pełnym skręcie kół na nawierzchni o wysokiej przyczepności, lekkie opory toczenia są normalne – ale głośne stuki, szarpanie czy zrywanie przyczepności mogą świadczyć o nieprawidłowym działaniu centralnego mechanizmu różnicowego.
Ważnym testem jest jazda na nawierzchni o zmiennej przyczepności – piach, żwir, trawa lub wilgotny asfalt. W takich warunkach układ 4×4 powinien zapewniać przewidywalne ruszanie bez buksowania kół i bez widocznego opóźnienia w przekazywaniu napędu. Jeżeli samochód zachowuje się tak, jakby był przednionapędowy lub tylnonapędowy, może to oznaczać niesprawny mechanizm dołączania drugiej osi. Warto też przyspieszyć nieco na zakręcie i obserwować, czy układ trakcji i stabilizacji działa płynnie, bez zbędnych ingerencji.
W samochodach z zaawansowanym sterowaniem elektronicznym warto sprawdzić, czy komputer nie zarejestrował błędów w pracy układu napędowego. Podłączenie do komputera diagnostycznego może ujawnić nie tylko bieżące problemy, ale również zapisane wcześniej zakłócenia w pracy przekładni rozdzielczej, sprzęgła Haldex, systemu kontroli trakcji czy czujników prędkości kół. Brak błędów nie oznacza jeszcze pełnej sprawności, ale ich obecność może być sygnałem ostrzegawczym.
W czasie oględzin należy także ocenić stan przekładni rozdzielczej, półosi, wału napędowego i mechanizmów różnicowych. Warto zajrzeć pod auto i sprawdzić, czy nie ma wycieków oleju z przekładni, niepokojących luzów czy oznak ingerencji mechanicznej. Często spotykanym błędem jest wymontowanie wału napędowego lub odłączenie jednej z osi – auto wtedy wygląda na pełnosprawne, ale de facto porusza się z napędem tylko na jedną oś, co dyskwalifikuje je jako sprawny pojazd 4×4. Podczas oględzin warto porównać zużycie opon – znaczące różnice między osiami mogą świadczyć o tym, że napęd działał nierównomiernie lub był niesprawny przez dłuższy czas.
Jeżeli w aucie zastosowano napęd z aktywnym sprzęgłem typu Haldex lub podobnym, ważne jest, aby upewnić się, że regularnie był wymieniany w nim olej. To niewielki koszt eksploatacyjny, ale jego zaniedbanie prowadzi do zatarcia pompy, przegrzania sprzęgła i całkowitego unieruchomienia napędu tylnej osi. Jeżeli sprzedawca nie posiada potwierdzenia wykonania takich czynności, może to oznaczać, że napęd działa tylko częściowo lub wcale.
Sprawdzenie działania napędu na cztery koła to nie tylko jazda próbna, ale także weryfikacja dokumentacji, kontrola stanu podzespołów mechanicznych i analiza danych z komputera pokładowego. Dobrze funkcjonujący układ 4×4 działa cicho, płynnie i nie generuje niepokojących dźwięków ani odczuć. Jeżeli pojawiają się zgrzyty, opory, błędy lub brak reakcji napędu w sytuacjach, które tego wymagają – warto zastanowić się, czy to auto rzeczywiście spełnia kryteria bezpiecznego i sprawnego pojazdu z napędem na cztery koła.
