Współczesne układy chłodzenia coraz częściej korzystają z elektrycznych pomp wody zamiast tradycyjnych, mechanicznych jednostek napędzanych paskiem lub łańcuchem. Rozwiązanie to daje wiele korzyści – od zmniejszenia oporów pracy silnika, przez możliwość precyzyjnego sterowania przepływem cieczy chłodzącej, aż po niezależną pracę pompy nawet po wyłączeniu jednostki napędowej. Jednak elektryczne pompy wody nie są pozbawione wad, a jednym z częstszych problemów, z jakimi borykają się użytkownicy aut z takim rozwiązaniem, jest zapowietrzenie układu chłodzenia. Objawy tego zjawiska bywają mylące i trudne do jednoznacznego zidentyfikowania, a ich lekceważenie może prowadzić do przegrzewania silnika, niedziałającego ogrzewania czy nawet poważnych awarii układu.
Zacznijmy od tego, czym tak naprawdę jest zapowietrzenie. W idealnych warunkach układ chłodzenia wypełniony jest w całości płynem – bez pęcherzyków powietrza. Obecność powietrza w przewodach, nagrzewnicy, chłodnicy czy samej pompie zakłóca cyrkulację cieczy, ponieważ powietrze nie przenosi ciepła w sposób skuteczny. W autach z mechaniczną pompą wody powietrze może być w pewnym stopniu „wypchane” dzięki stałemu i dość silnemu przepływowi generowanemu przez napęd z silnika. Jednak w przypadku pomp elektrycznych, które działają pulsacyjnie lub z ograniczoną mocą, proces odpowietrzania musi przebiegać precyzyjnie i często z wykorzystaniem specjalnych procedur serwisowych.
Objawy zapowietrzenia w aucie z elektryczną pompą wody są dość charakterystyczne, ale nie zawsze jednoznaczne. Jednym z pierwszych sygnałów może być słabe ogrzewanie wnętrza – szczególnie przy niskich temperaturach otoczenia. Powietrze uwięzione w nagrzewnicy uniemożliwia skuteczny przepływ gorącego płynu, co powoduje, że z nawiewów leci zimne lub letnie powietrze, mimo że silnik osiągnął temperaturę roboczą. Kolejnym objawem jest gwałtowny skok temperatury silnika przy niewielkim obciążeniu – wskazówka nagle przeskakuje w okolice czerwonego pola, po czym równie nagle opada. Taki objaw może świadczyć o tym, że w pobliżu czujnika temperatury znalazła się kieszeń powietrzna, która zaburza rzeczywisty odczyt temperatury.
Innym sygnałem zapowietrzenia może być nieprzewidywalna praca wentylatora chłodnicy – włącza się zbyt wcześnie, zbyt późno lub wcale, ponieważ sterownik otrzymuje błędne dane o temperaturze płynu. Może dojść też do pojawienia się komunikatów o przegrzaniu silnika mimo poprawnego poziomu płynu chłodniczego w zbiorniku wyrównawczym. W bardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do aktywacji trybu awaryjnego silnika, który ogranicza jego moc i zmienia strategię pracy, by uniknąć uszkodzenia jednostki napędowej.
Problem zapowietrzenia w układach z elektryczną pompą wody może wystąpić po każdej ingerencji w układ – wymianie chłodnicy, nagrzewnicy, termostatu, węży czy nawet po zwykłej wymianie płynu. Błędem jest założenie, że samo zalanie płynu do zbiornika wyrównawczego wystarczy – układy z elektrycznymi pompami często wymagają specjalnych procedur odpowietrzania, które polegają na uruchomieniu pompy w trybie serwisowym, czyli niezależnie od pracy silnika. Czynność ta zwykle przeprowadza się przy pomocy testera diagnostycznego, który aktywuje pompę i umożliwia przepłukanie układu. W niektórych autach procedura obejmuje również włączenie zapłonu, ustawienie nawiewu na maksymalną temperaturę i pracę pompy przez kilka minut przy otwartych odpowietrznikach.
Warto zwrócić uwagę, że część modeli posiada dodatkowe odpowietrzniki zamontowane w najwyższych punktach układu – na przewodach nagrzewnicy, przy chłodnicy, a czasem nawet na obudowie pompy. Ich przeoczenie może skutkować pozostawieniem powietrza w układzie, mimo że reszta instalacji została skutecznie odpowietrzona. Dodatkowo, elektryczne pompy wody bywają bardzo wrażliwe na pracę „na sucho” – jeśli przez przypadek uruchomią się przy braku przepływu płynu, mogą się szybko przegrzać lub uszkodzić. Dlatego tak ważne jest, aby proces odpowietrzania przeprowadzać zgodnie z instrukcją producenta danego pojazdu.
Podsumowując – zapowietrzony układ chłodzenia w aucie z elektryczną pompą wody objawia się głównie nierówną temperaturą silnika, słabym ogrzewaniem kabiny, błędami czujników temperatury i niestabilną pracą wentylatora. Skuteczne odpowietrzenie wymaga specjalnej procedury serwisowej i często użycia urządzenia diagnostycznego. Pominięcie tego etapu może prowadzić do błędnych diagnoz, nieskutecznej wymiany części i kosztownych napraw. Dlatego po każdej ingerencji w układ chłodzenia z pompą elektryczną należy upewnić się, że układ został prawidłowo odpowietrzony i nie zawiera uwięzionego powietrza, które mogłoby zakłócić jego działanie.
