Zużyty tłok to jeden z kluczowych objawów zaawansowanego zużycia silnika spalinowego. Tłok, wykonany najczęściej ze stopu aluminium, pracuje w ekstremalnych warunkach – podlega wysokim temperaturom, ciśnieniom i tarciu. Jego zadaniem jest uszczelnienie cylindra, przenoszenie siły wybuchu mieszanki paliwowo-powietrznej na wał korbowy oraz odprowadzanie ciepła. Z czasem, pod wpływem eksploatacji, tłok ulega stopniowemu zużyciu, które można rozpoznać zarówno po objawach pracy silnika, jak i podczas demontażu.
Charakterystyczne cechy zużytego tłoka to przede wszystkim widoczne otarcia, rysy i przebarwienia na jego powierzchni. Szczególnie narażona na zużycie jest główka tłoka – mogą pojawiać się na niej ślady przegrzania, nadtopienia, a nawet spękania. W przypadku przegrzania lub zakłóceń spalania można zaobserwować nadtopienia, stopienia i wyraźne odbarwienia materiału. Otarcia i zarysowania na płaszczu tłoka świadczą o niewłaściwym smarowaniu, zbyt małych luzach montażowych lub obecności zanieczyszczeń w oleju.
Kolejnym objawem zużycia tłoka są ślady bicia, czyli deformacje powstałe w wyniku zbyt dużego występu tłoka, nadmiernego splanowania głowicy lub nieprawidłowego wgłębienia zaworu. Tłok może mieć także osady nagaru olejowego, co świadczy o przedostawaniu się oleju do komory spalania przez zużyte pierścienie tłokowe. Niekiedy dochodzi do pęknięć denka lub główki tłoka, szczególnie w wyniku wadliwego wtrysku paliwa, niewłaściwego momentu zapłonu lub przegrzania.
W przypadku poważnego zużycia tłoka można zaobserwować także luz na sworzniu tłoka – tłok porusza się zbyt swobodnie w gnieździe, co prowadzi do stuków, klekotania i spadku kompresji. Zużyty tłok to także spadek mocy silnika, trudności z rozruchem, wzrost zużycia oleju oraz dymienie z wydechu. W skrajnych przypadkach tłok może ulec pęknięciu, co prowadzi do całkowitej awarii jednostki napędowej.
Podsumowując, zużyty tłok rozpoznamy po otarciach, rysach, przebarwieniach, nagarze, pęknięciach, luzie na sworzniu oraz objawach takich jak spadek kompresji, mocy i wzrost zużycia oleju. Regularna kontrola stanu tłoków i wymiana przy pierwszych oznakach zużycia to podstawa długowieczności silnika.
