Stały napęd na cztery koła to rozwiązanie zarezerwowane głównie dla samochodów o wyższych możliwościach trakcyjnych, wyczynowych lub terenowych. W przeciwieństwie do systemów dołączanych – które działają tylko w razie potrzeby – stały napęd 4×4 przekazuje moment obrotowy na wszystkie koła przez cały czas jazdy. To konstrukcja bardziej wymagająca, ale dająca lepszą przewidywalność, stabilność i trakcję – zarówno na asfalcie, jak i poza utwardzonymi drogami. Pojazdy z takim układem mają określoną grupę odbiorców: kierowców ceniących maksymalne bezpieczeństwo, miłośników jazdy sportowej oraz fanów prawdziwej jazdy terenowej.
Do najbardziej znanych samochodów osobowych ze stałym napędem 4×4 należą auta marki Audi z klasycznym układem quattro opartym na mechanizmie Torsen (do ok. 2015 roku), a także Subaru z systemem Symmetrical AWD. BMW również oferowało stały napęd xDrive w wybranych modelach z wzdłużnie ustawionym silnikiem i starszymi wersjami przekładni rozdzielczej. Mercedes stosował analogiczne rozwiązanie w układzie 4MATIC w pojazdach z napędem opartym na centralnym dyferencjale. W świecie terenówek stały napęd znajdziemy np. w starszych generacjach Jeepa Grand Cherokee, w Land Roverach z systemem permanentnym, w wybranych wersjach Toyoty Land Cruiser oraz w modelach Mitsubishi Pajero z Super Select w trybie 4H full time.
Zasada działania stałego napędu 4×4 polega na równoczesnym i nieprzerwanie aktywnym przekazywaniu momentu obrotowego zarówno na przednią, jak i tylną oś. Układ zawiera centralny mechanizm różnicowy – najczęściej typu planetarnego lub Torsen – który umożliwia kompensowanie różnicy obrotów między osiami podczas jazdy po zakrętach. Dzięki temu auto może poruszać się po twardym asfalcie bez ryzyka powstawania naprężeń w układzie napędowym, a jednocześnie zachowuje wszystkie zalety pełnowymiarowego napędu na cztery koła – niezależnie od warunków na drodze.
W klasycznym układzie quattro z mechanizmem Torsen moment obrotowy jest rozdzielany między osie w proporcji zależnej od wersji – zwykle około 40% na przód i 60% na tył, z możliwością dynamicznego przesunięcia tego rozkładu, gdy jedno z kół zaczyna się ślizgać. Dzięki temu pojazd zachowuje charakter prowadzenia zbliżony do tylnonapędowego, ale z dodatkową kontrolą i trakcją w trudniejszych warunkach.
W Subaru system Symmetrical AWD działa na podobnej zasadzie, z naciskiem na symetrię napędu i równomierny rozkład masy. Przekładnia centralna połączona z mechanizmem różnicowym rozdziela moment na osie, a przy wykryciu poślizgu pracę wspierają blokady lub elektroniczne ograniczniki poślizgu – w zależności od wersji. Napęd działa bez zwłoki, a reakcje pojazdu są płynne i przewidywalne – dlatego auta tej marki są tak cenione w rajdach, górach czy warunkach zimowych.
W przypadku terenówek ze stałym 4×4 mechanizm różnicowy centralny często można zablokować – co pozwala pokonywać przeszkody terenowe bez ryzyka utraty trakcji jednej osi. Przykładem takiego rozwiązania są Land Cruiser, Pajero, starsze Defendery czy Jeepy z układami TorqueSplit. Na co dzień auto zachowuje się płynnie i komfortowo, a w razie potrzeby kierowca może ręcznie spiąć napęd i zamienić go w bezkompromisowy układ offroadowy.
Stały napęd ma jednak również swoje ograniczenia. Z uwagi na to, że wszystkie elementy napędu pracują przez cały czas, wzrasta opór toczenia, zużycie paliwa i obciążenie elementów takich jak wały, przeguby i dyferencjały. Serwisowanie auta ze stałym 4×4 wymaga większej uwagi, szczególnie jeśli chodzi o wymiany oleju w przekładniach i kontrolę mechanizmów różnicowych. Trzeba też unikać sytuacji, w których różnice przełożeń osi mogłyby doprowadzić do trwałych uszkodzeń układu.
Podsumowując, stały napęd na cztery koła występuje w wielu samochodach sportowych, luksusowych i terenowych, oferując znakomite właściwości trakcyjne i stabilność w każdych warunkach. Działa nieprzerwanie, korzysta z centralnego mechanizmu różnicowego i zapewnia przewidywalność tam, gdzie układy dołączane mogą mieć opóźnienie. Dla kierowców szukających najwyższej skuteczności, bezpieczeństwa i możliwości jazdy w trudnym terenie – to rozwiązanie, które wciąż ma ogromny sens, mimo wzrostu popularności inteligentnych układów dołączanych.
