Sprzęgło lepkościowe to jeden z mniej rzucających się w oczy, ale bardzo istotnych elementów w układach napędu na cztery koła, zwłaszcza tych starszej konstrukcji. Choć dzisiejsze pojazdy coraz częściej korzystają z nowoczesnych sprzęgieł elektromagnetycznych i elektronicznie sterowanych przekładni rozdzielczych, w wielu autach – zwłaszcza tych z przełomu lat dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych – nadal można spotkać napęd oparty właśnie na sprzęgle lepkościowym. Jest ono stosowane jako element dołączający tylną oś lub jako część blokady mechanizmu różnicowego. Jego awaria może być trudna do zauważenia na pierwszy rzut oka, ale z czasem daje konkretne, powtarzalne objawy, które warto znać, by zapobiec dalszym uszkodzeniom układu napędowego.
Jednym z pierwszych i najbardziej typowych objawów uszkodzenia sprzęgła lepkościowego jest wyraźnie odczuwalne szarpanie lub opór podczas pokonywania ciasnych zakrętów, szczególnie przy niskiej prędkości. Wynika to z faktu, że uszkodzone sprzęgło nieprawidłowo rozdziela moment obrotowy pomiędzy osie lub koła, co skutkuje brakiem kompensacji różnicy prędkości obrotowych. Zamiast pozwolić jednemu kołu lub osi obracać się nieco szybciej niż drugiemu, co jest naturalne przy skręcie, sprzęgło zaczyna stawiać opór. Efektem tego są uczucie „ciągnięcia” lub „hamowania” auta w zakręcie, drgania na kierownicy lub tylnej osi oraz dźwięki przypominające tarcie, szuranie lub stuki.
Drugim sygnałem, który może świadczyć o awarii sprzęgła lepkościowego, jest przegrzewanie się układu napędowego po krótkim czasie intensywnej jazdy. Jeśli sprzęgło lepkościowe zaczyna się zacierać, jego płyn wewnętrzny traci właściwości lepkościowe lub następuje jego rozszczelnienie, układ może się bardzo szybko nagrzewać. Objawia się to na przykład po kilku minutach jazdy w trybie z dołączonym napędem – auto zaczyna tracić płynność działania, a moment obrotowy przestaje być przenoszony równomiernie. W skrajnych przypadkach dochodzi do całkowitej utraty przyczepności tylnej osi lub przeciwnie – jej nadmiernej blokady, co znacznie pogarsza prowadzenie i może doprowadzić do poślizgu.
Kolejnym objawem może być wyraźna różnica w zachowaniu samochodu w różnych warunkach nawierzchni. Na przykład, jeśli auto podczas jazdy po śliskiej drodze zupełnie nie reaguje na utratę przyczepności przedniej osi i tylna oś nie zostaje załączona, może to oznaczać, że sprzęgło nie przenosi momentu obrotowego na tył. Takie zachowanie jest szczególnie widoczne w sytuacjach nagłego przyspieszania na mokrej nawierzchni, gdzie normalnie pojazd powinien „złapać” przyczepność wszystkimi kołami. Jeśli tak się nie dzieje, a tylne koła pozostają bierne, można podejrzewać uszkodzenie sprzęgła lepkościowego lub jego całkowitą niesprawność.
Niepokojące może być także wyraźne pogorszenie właściwości jezdnych w codziennej eksploatacji – samochód może stać się mniej stabilny w zakrętach, bardziej podatny na uślizg lub reagować nerwowo na zmianę obciążenia napędu. Wszystkie te sygnały świadczą o tym, że moment obrotowy nie jest przekazywany tak, jak powinien, a układ napędowy nie reaguje na warunki drogowe zgodnie z założeniami konstrukcyjnymi.
W niektórych przypadkach uszkodzenie sprzęgła lepkościowego może prowadzić do powstawania metalicznych dźwięków dochodzących z tylnej części pojazdu, zwłaszcza przy ruszaniu, co wynika z nieprawidłowej pracy elementów współpracujących ze sprzęgłem, takich jak wał napędowy czy mechanizm różnicowy. Dźwięki te mogą przybierać postać stuków, zgrzytów lub charakterystycznego buczenia, które nasila się przy przyspieszaniu.
Ostatecznie, poważna awaria sprzęgła lepkościowego może doprowadzić do jego całkowitego zablokowania. Wówczas tylna oś jest stale dołączona, bez względu na warunki jazdy, co skutkuje sztywnym połączeniem osi i niebezpiecznym zachowaniem auta na ciasnych zakrętach lub nierównej nawierzchni. Efektem są przeciążenia układu przeniesienia napędu, zwiększone zużycie opon, a w dalszej perspektywie – uszkodzenia mechanizmu różnicowego lub przegubów.
Sprzęgło lepkościowe, choć pozornie proste i niewidoczne, odgrywa ogromną rolę w zapewnieniu właściwego działania napędu 4×4. Jego usterki nie zawsze są łatwe do zdiagnozowania, ale uważna obserwacja zachowania samochodu w codziennej jeździe pozwala wykryć pierwsze oznaki nieprawidłowości. Warto nie lekceważyć symptomów, takich jak szarpanie w zakrętach, nadmierne zużycie paliwa, nietypowe dźwięki czy brak poprawy trakcji w warunkach zimowych, bo to właśnie one najczęściej zwiastują problemy z tym pozornie niewielkim, ale kluczowym elementem układu napędowego.
