Przeguby napędowe to kluczowe elementy układu przeniesienia napędu, których zadaniem jest umożliwienie przenoszenia momentu obrotowego na koła w warunkach zmiennego położenia zawieszenia i kierunku jazdy. W praktyce stosuje się dwa główne typy przegubów: przeguby stałe, najczęściej montowane po stronie koła, oraz przeguby przesuwne, które znajdują się bliżej skrzyni biegów. Choć obie konstrukcje pełnią podobne funkcje, ich budowa i sposób działania różnią się znacząco, a każdy z nich został stworzony z myślą o innym zakresie ruchu i obciążeń.
Przegub stały to rozwiązanie stworzone z myślą o płynnym przenoszeniu napędu nawet wtedy, gdy koło znajduje się w ruchu skrętnym. Oznacza to, że musi on zachować precyzyjne połączenie między półosią a piastą niezależnie od kąta skrętu kół. Dlatego przeguby stałe montuje się zazwyczaj na zewnętrznym końcu półosi – czyli tam, gdzie pracują w warunkach największych odchyleń bocznych i muszą zapewniać nieprzerwane przekazywanie napędu nawet przy pełnym skręcie kierownicy. Ich konstrukcja opiera się na kulkowym systemie prowadzenia, w którym kulki poruszają się w kanałach wyfrezowanych w obudowie, utrzymując stałą prędkość kątową po obu stronach przegubu. Dzięki temu eliminuje się efekt tzw. zmiennej prędkości obrotowej, co zapewnia płynność jazdy i zmniejsza wibracje.
Z kolei przegub przesuwny – jak sama nazwa wskazuje – oprócz możliwości przenoszenia momentu obrotowego, pozwala na kompensację zmian długości półosi. Takie przeguby montuje się najczęściej od strony skrzyni biegów, czyli po stronie wewnętrznej. Ich głównym zadaniem jest umożliwienie ruchu półosi wzdłużnym – na przykład w momencie, gdy zawieszenie pracuje pionowo w trakcie jazdy po nierównościach. Dzięki tej konstrukcji przegub przesuwny niweluje różnice wynikające z ruchu zawieszenia i zapobiega nadmiernemu naprężeniu całej półosi.
Różnice między przegubem stałym a przesuwnym dotyczą również ich obciążenia i wytrzymałości. Przegub zewnętrzny, czyli stały, musi radzić sobie z dynamicznymi siłami skrętu i przeciążeniami przy zmianach kierunku jazdy. Przegub przesuwny, choć również przenosi znaczne siły, pracuje w bardziej osiowym kierunku i nie podlega aż tak dużym odchyleniom bocznym. To sprawia, że jego zużycie objawia się najczęściej w formie luzów osiowych, drgań podczas przyspieszania lub stuków przy zmianie obciążenia.
Warto również wspomnieć, że objawy zużycia tych przegubów są inne. Przegub stały, gdy zaczyna się zużywać, najczęściej daje o sobie znać w postaci charakterystycznego pstrykania podczas skrętu, zwłaszcza przy ruszaniu. Natomiast przegub przesuwny, w przypadku zużycia, powoduje raczej drgania, szarpnięcia i czasem stuknięcia odczuwalne przy nagłym dodaniu gazu lub gwałtownym hamowaniu silnikiem. Niepokojące objawy związane z przegubem przesuwnym często mylone są z usterkami skrzyni biegów lub zawieszenia, co może prowadzić do błędnej diagnozy.
Oba typy przegubów są ze sobą ściśle powiązane – prawidłowe działanie jednego wpływa na pracę drugiego. Wymiana tylko jednego elementu w przypadku zużycia może przynieść chwilową poprawę, ale jeśli cała półoś jest już nadmiernie zużyta, konieczne może być kompleksowe podejście i wymiana obu przegubów. Szczególnie dotyczy to aut z dużym przebiegiem, gdzie zużycie przegubów postępuje równolegle, choć nie zawsze objawia się jednocześnie.
Podsumowując, przegub stały odpowiada za przenoszenie napędu przy skręcie kół i znajduje się po stronie koła, natomiast przegub przesuwny umożliwia ruch osiowy półosi i montowany jest od strony skrzyni biegów. Ich różna konstrukcja i zakres pracy sprawiają, że oba są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu napędowego, a ich stan techniczny powinien być regularnie kontrolowany, szczególnie w autach pracujących pod dużym obciążeniem lub poruszających się w trudnych warunkach drogowych.
