Temperatura oleju w układzie napędu na cztery koła odgrywa kluczową rolę w jego prawidłowym funkcjonowaniu, trwałości oraz bezpieczeństwie pracy. Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że olej pełni jedynie funkcję smarującą, w rzeczywistości jest on integralnym elementem mechanizmów sterujących, zwłaszcza w systemach wykorzystujących sprzęgła wielopłytkowe, przekładnie planetarne czy mechatroniczne układy rozdzielające moment obrotowy. Właściwa temperatura oleju warunkuje więc nie tylko efektywność działania napędu, ale również decyduje o jego zdolności do szybkiego reagowania na zmieniające się warunki drogowe i terenowe.
W przypadku układów takich jak Haldex, Active Drive, XWD czy niektóre wersje xDrive, olej nie tylko smaruje elementy wewnętrzne, ale także przekazuje ciśnienie hydrauliczne, które steruje siłą spięcia sprzęgła. To właśnie od ciśnienia, a co za tym idzie – od lepkości oleju – zależy, z jaką szybkością i precyzją układ będzie w stanie dołączyć napęd na drugą oś. W niskich temperaturach olej gęstnieje, co może powodować opóźnienia w działaniu sprzęgła, wolniejsze budowanie ciśnienia i słabszą reakcję na uślizg kół. To dlatego wiele nowoczesnych układów posiada funkcję wstępnego rozgrzewania oleju lub specjalne mapy pracy, które ograniczają siłę dołączenia napędu do momentu osiągnięcia optymalnej temperatury cieczy roboczej.
Z kolei w warunkach wysokiej temperatury – na przykład podczas długiej jazdy pod dużym obciążeniem, w terenie lub na autostradzie – olej staje się rzadszy, co również wpływa na pracę układu. W skrajnych przypadkach, przy przegrzaniu, może dojść do spadku ciśnienia, utraty zdolności przenoszenia momentu obrotowego lub nawet do chwilowego rozłączenia napędu w celu ochrony mechanizmów przed uszkodzeniem. Wiele systemów AWD monitoruje więc temperaturę oleju na bieżąco i w razie potrzeby ogranicza działanie sprzęgła – częściowo lub całkowicie – do czasu, aż ciecz schłodzi się do bezpiecznego poziomu. Kierowca może nie odczuć tego bezpośrednio, ale w ekstremalnych warunkach może zauważyć chwilowy brak wspomagania napędu tylnej osi lub pojawienie się ostrzeżeń na desce rozdzielczej.
Olej, który pracuje w nieprawidłowym zakresie temperatur, starzeje się znacznie szybciej. Wysoka temperatura przyspiesza jego utlenianie, pogarsza właściwości smarne i powoduje powstawanie osadów. Z czasem dochodzi do zatykania filtrów i zaworów, co dodatkowo zwiększa opory wewnętrzne, a jednocześnie zmniejsza efektywność działania napędu. Z tego powodu zalecenia producentów dotyczące wymiany oleju – nawet jeśli teoretycznie nie jest on objęty harmonogramem serwisowym – powinny być traktowane poważnie. W przypadku intensywnego użytkowania auta w trudnych warunkach – w górach, terenie lub z przyczepą – wymiana oleju co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów może znacząco przedłużyć żywotność całego układu.
Warto również wspomnieć o różnicach konstrukcyjnych między systemami. W niektórych układach napędowych olej jest wspólny dla przekładni głównej, reduktora i sprzęgła – wtedy jego temperatura zależy nie tylko od samego działania napędu, ale także od obciążenia przekładni, oporów toczenia, wzniesień i stylu jazdy. W innych przypadkach każdy zespół ma osobny obieg oleju i może mieć inne warunki pracy. Niezależnie jednak od rozwiązania technicznego, czujniki temperatury pełnią istotną funkcję – ich dane trafiają do sterownika, który na ich podstawie może ograniczać lub modyfikować pracę układu AWD. Jeśli czujnik temperatury ulegnie awarii, system może zadziałać w trybie awaryjnym, ograniczając do minimum spięcie sprzęgła lub całkowicie wyłączając funkcję napędu na cztery koła.
W praktyce kierowca może zauważyć wpływ temperatury oleju w kilku sytuacjach. Po uruchomieniu samochodu zimą, pierwsze kilometry mogą charakteryzować się opóźnioną reakcją napędu na poślizg, zwłaszcza przy nagłym przyspieszaniu. Z kolei podczas dłuższej jazdy terenowej w upale, auto może nagle przestać skutecznie przenosić moc na tylną oś, a w ekstremalnych przypadkach wyświetlić komunikat o niedostępności napędu 4×4. Warto wtedy przerwać jazdę, pozwolić układowi ostygnąć i sprawdzić, czy problem nie jest wynikiem usterki czujnika, zapchanego filtra lub zanieczyszczonego oleju.
Podsumowując, temperatura oleju w układzie napędowym ma ogromne znaczenie dla jego działania. Wpływa na czas reakcji sprzęgła, precyzję rozdziału momentu, trwałość elementów wewnętrznych i bezpieczeństwo pracy całego systemu. Zarówno zbyt niska, jak i zbyt wysoka temperatura mogą prowadzić do ograniczenia funkcjonalności napędu, dlatego regularna kontrola stanu oleju, jego wymiana i dbałość o czystość układu hydraulicznego są podstawą bezawaryjnej eksploatacji każdego samochodu z napędem na cztery koła.
