Układ napędu na cztery koła, choć często niewidoczny i traktowany przez kierowców jako system działający w tle, jest w rzeczywistości jednym z najbardziej wymagających elementów zespołu napędowego. Aby działał niezawodnie, potrzebuje nie tylko sprawnej elektroniki, ale przede wszystkim czystych i odpowiednio dobranych płynów eksploatacyjnych. Interwały ich wymiany, choć dla wielu użytkowników nie zawsze jednoznacznie określone w instrukcji, mają ogromne znaczenie dla trwałości całego systemu. Pomijanie lub nadmierne opóźnianie serwisu w tym zakresie może prowadzić do kosztownych usterek, których można było łatwo uniknąć przy regularnej obsłudze.
W przeciwieństwie do silnika, w którym olej jest wymieniany rutynowo co kilkanaście tysięcy kilometrów, w układach AWD producenci często określają wymianę olejów jako „opcjonalną” lub „w zależności od warunków eksploatacji”. To jednak nie oznacza, że te płyny się nie starzeją. Wręcz przeciwnie – są narażone na wysokie temperatury, duże zmiany ciśnień, mikroskopijne opiłki metalu oraz zanieczyszczenia z atmosfery pracy przekładni czy sprzęgieł. Płyny w przekładni rozdzielczej, w sprzęgle wielopłytkowym, w dyferencjale czy mechatronice mogą ulec degradacji nawet szybciej niż olej silnikowy, ponieważ w ich otoczeniu nie ma filtra o porównywalnej skuteczności, a obieg smarowania często jest mniejszy i mniej efektywny.
Typowym przykładem takiej sytuacji jest sprzęgło Haldex – rozwiązanie szeroko stosowane w autach grupy VAG oraz innych producentów. Układ ten wykorzystuje niewielką ilość oleju, która jest stale przepuszczana przez pompę i zawory sterujące. Z czasem w oleju gromadzą się zanieczyszczenia, które mogą zatykać filtr siatkowy, a nawet prowadzić do zatarcia pompy. W nowszych generacjach, gdzie filtr nie jest wymienny, skutki mogą być bardzo kosztowne. Producent zaleca wymianę co sześćdziesiąt tysięcy kilometrów, ale w praktyce użytkownicy decydują się często na serwis co trzydzieści do czterdziestu tysięcy kilometrów, co znacząco poprawia niezawodność układu.
Równie istotna jest wymiana oleju w mechanizmach różnicowych – szczególnie tych wyposażonych w blokady, sprzęgła czy systemy typu LSD. Tam olej nie tylko smaruje, ale i chłodzi tarcze cierne, co w trakcie dynamicznej jazdy może prowadzić do jego szybszego zużycia. Olej starzejący się w takich warunkach traci swoje właściwości smarne i nie zapewnia odpowiedniego filmu ochronnego na elementach pracujących w dużym obciążeniu. Efektem może być przyspieszone zużycie kół zębatych, szum, a w dalszej konsekwencji – konieczność regeneracji lub wymiany całego dyferencjału.
Nieco inaczej wygląda sytuacja w skrzyniach rozdzielczych, zwłaszcza w pojazdach terenowych z klasycznym, mechanicznym napędem na cztery koła. Tutaj olej zazwyczaj ma większą pojemność i nie pracuje w tak ekstremalnych warunkach jak w sprzęgłach wielopłytkowych, ale również podlega degradacji. Wymiana co pięćdziesiąt do siedemdziesięciu tysięcy kilometrów jest rozsądnym kompromisem pomiędzy ochroną mechaniczną a kosztami eksploatacji. W pojazdach użytkowanych w trudnych warunkach, takich jak holowanie przyczep, jazda terenowa czy duże obciążenia termiczne, interwał ten powinien być skrócony.
Zdarzają się także pojazdy z napędami typu torque on demand, w których elektroniczne sterowanie momentem wymaga błyskawicznej reakcji. Tam płyn hydrauliczny w sprzęgle czy przekładni musi zachować swoją charakterystykę w bardzo wąskich granicach lepkości i temperatury. Nawet niewielkie odstępstwa mogą wpłynąć na działanie systemu – odczuwalne jako szarpnięcia, opóźnienia w załączaniu napędu, czy błędne reakcje na poślizg.
Warto podkreślić, że nie wszystkie objawy zużycia płynu są odczuwalne przez kierowcę w sposób oczywisty. Często pogarszają się stopniowo – napęd działa coraz mniej precyzyjnie, wzrasta zużycie paliwa, pojawiają się niepokojące dźwięki lub opóźnienia w pracy. Dopiero po wymianie zużytego oleju różnica staje się wyraźna. To właśnie dlatego wielu doświadczonych mechaników zaleca traktowanie wymiany płynów w układzie AWD nie jako kosztu zbędnego, lecz jako profilaktykę, która przedłuża życie układu o wiele lat.
Ostatecznie, znaczenie interwałów wymiany płynów w układzie napędu na cztery koła sprowadza się do jednego: jeśli chcemy, by auto z napędem AWD służyło bezawaryjnie, musi być regularnie serwisowane nie tylko pod kątem oleju silnikowego, ale także wszystkich innych płynów, które zapewniają prawidłową pracę jego mechanizmów. Brak wymiany może przez długi czas nie dawać sygnałów ostrzegawczych, ale w końcu doprowadzi do usterki, której koszt naprawy będzie wielokrotnie wyższy niż cena wcześniejszego serwisu. Dla kierowcy świadomego znaczenia układu AWD, regularna wymiana płynów to nie opcja – to absolutna konieczność.
