Propofol to krótkodziałający, dożylny środek znieczulający, który w ostatnich latach zyskał rozpoznawalność nie tylko w środowisku medycznym, ale również w mediach ze względu na nagłośnione przypadki niewłaściwego użycia poza szpitalami. Propofol należy do leków stosowanych w anestezjologii i intensywnej terapii — zapewnia szybkie i kontrolowane wprowadzenie w stan nieświadomości, uspokojenia oraz znieczulenia do zabiegów chirurgicznych, endoskopowych, diagnostycznych, a także do sedacji pacjentów wentylowanych mechanicznie. Mechanizm działania polega na zwiększeniu aktywności receptora GABA w mózgu, co powoduje zahamowanie aktywności neuronów, prowadząc do szybkiego zaśnięcia, zahamowania czucia bólu oraz zwiotczenia mięśni. Cechą charakterystyczną propofolu jest bardzo szybki początek działania (zwykle już po 30 sekundach od podania) oraz równie szybki zanik efektu, co pozwala na precyzyjne sterowanie głębokością sedacji lub znieczulenia. Ze względu na lipofilność, propofol jest podawany w emulsji tłuszczowej — dlatego typowy jest jego biały kolor (bywa nazywany potocznie „mleczkiem do usypiania”). Główne zalety propofolu to możliwość łatwego wybudzenia pacjenta, krótki czas działania, brak efektu hangover w porównaniu z innymi znieczulaczami oraz niewielka kumulacja w ustroju. Stosowanie propofolu wymaga jednak ścisłej kontroli anestezjologicznej: lek może powodować nagły spadek ciśnienia, bradykardię, depresję ośrodka oddechowego, zahamowanie odruchów ochronnych (ryzyko zachłyśnięcia!) i ból w miejscu wstrzyknięcia. Nieodzowny jest monitoring parametrów życiowych przez cały czas działania leku. Poza salami operacyjnymi propofol nie powinien być używany — jest to substancja o potencjalnie śmiertelnym działaniu w rękach osób nieprzeszkolonych. W wyjątkowych sytuacjach (np. trudnej intubacji, opornej na leczenie padaczce) propofol odgrywa rolę leku ratującego życie. Lek został nagłośniony przez media po śmierci Michaela Jacksona, który stosował propofol jako środek nasenny w warunkach domowych, wskutek czego doszło do nagłego zatrzymania krążenia. Przypadek ten unaocznił, jak niebezpieczne może być użycie nawet znanych leków bez nadzoru specjalistycznego. Propofol nie uzależnia fizycznie, lecz może być nadużywany w środowisku medycznym, co rodzi coraz większe wyzwania etyczne i prawne. Dla pacjentów i ich rodzin najistotniejsze jest przestrzeganie wskazań, informowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i stanie zdrowia (np. alergie, choroby serca, ciężkie schorzenia neurologiczne). Po planowym znieczuleniu propofolem nie należy samodzielnie prowadzić pojazdów czy obsługiwać maszyn przez minimum 24 godziny. Lek jest nieodłącznym narzędziem nowoczesnej medycyny ratunkowej i zabiegowej – przy zachowaniu pełnego bezpieczeństwa, pod nadzorem profesjonalistów propofol nadal pozostaje lekiem pierwszego wyboru w wielu procedurach znieczuleniowych.
