Badania na obecność narkotyków są powszechnie stosowane w diagnostyce medycznej, pracy, sporcie oraz w sytuacjach prawnych. Pozwalają wykryć zarówno obecność, jak i rodzaj substancji psychoaktywnych w organizmie. Najczęściej analizuje się próbki moczu, krwi, śliny, potu lub włosów. W badaniach wykrywa się przede wszystkim: amfetaminę i jej pochodne (np. metamfetaminę, MDMA), kokainę, opiaty (morfina, heroina, kodeina), kannabinoidy (THC, marihuana, haszysz), benzodiazepiny, barbiturany, metadon, LSD, PCP, a także nowe substancje psychoaktywne (tzw. dopalacze). Czułość testów zależy od rodzaju badania i czasu, jaki upłynął od zażycia narkotyku – np. THC wykrywane jest w moczu do kilku tygodni po użyciu, kokaina do kilku dni, a amfetamina zwykle do 2-3 dni. Badania przesiewowe (np. testy paskowe) są szybkie, ale mniej dokładne, dlatego pozytywny wynik wymaga potwierdzenia metodą laboratoryjną (np. chromatografia gazowa, spektrometria mas). Wyniki badań mogą być fałszywie dodatnie lub ujemne w przypadku interakcji z lekami, suplementami lub błędów w pobraniu próbki. Testy na obecność narkotyków są narzędziem diagnostycznym, ale interpretacja wyników zawsze powinna uwzględniać wywiad medyczny i okoliczności badania.
