Czarna ospa (variola vera) to jedna z najgroźniejszych chorób zakaźnych w historii ludzkości, wywoływana przez wirusa ospy prawdziwej. Objawy to wysoka gorączka, bóle głowy, pleców, wymioty, a następnie charakterystyczna wysypka – najpierw plamki, potem grudki, pęcherzyki i strupy. Zmiany skórne są głębokie, pozostawiają blizny. Choroba cechowała się wysoką śmiertelnością, szczególnie u dzieci. Leczenie było objawowe – izolacja, nawadnianie, leki przeciwgorączkowe, pielęgnacja skóry. Dzięki masowym szczepieniom WHO ogłosiło eradykację czarnej ospy w 1980 roku. Obecnie zagrożenie stanowią jedynie laboratoria, gdzie wirus jest przechowywany do celów badawczych. Istnieje ryzyko użycia ospy jako broni biologicznej, dlatego szczepionki są nadal produkowane i przechowywane w rezerwie strategicznej. Współczesna medycyna nie dysponuje skutecznym leczeniem przyczynowym, ale rozwijane są nowe leki przeciwwirusowe. Kluczowa jest czujność epidemiologiczna i gotowość do szybkiej reakcji w przypadku pojawienia się ogniska choroby.
