Głowa meduzy (caput medusae) to charakterystyczny objaw kliniczny polegający na widocznych, poszerzonych i krętych żyłach na brzuchu, układających się promieniście wokół pępka. Jest to następstwo nadciśnienia wrotnego, czyli wzrostu ciśnienia w żyle wrotnej, która odprowadza krew z narządów jamy brzusznej do wątroby. Najczęstszą przyczyną nadciśnienia wrotnego jest marskość wątroby spowodowana przewlekłym zapaleniem (alkoholowym, wirusowym), stłuszczeniem, chorobami autoimmunologicznymi lub nowotworami. Objawy „głowy meduzy” to nie tylko widoczne żyły, ale także powiększenie obwodu brzucha (wodobrzusze), obrzęki, żółtaczka, świąd skóry, krwawienia z przewodu pokarmowego (żylaki przełyku), osłabienie, utrata masy ciała. Rozpoznanie opiera się na badaniu fizykalnym, ultrasonografii jamy brzusznej, badaniach laboratoryjnych (próby wątrobowe, morfologia) oraz endoskopii. Leczenie polega na terapii choroby podstawowej (np. leczenie marskości, odstawienie alkoholu, leczenie wirusowego zapalenia wątroby), stosowaniu leków zmniejszających ciśnienie wrotne (beta-blokery), usuwaniu wodobrzusza (paracenteza), leczeniu powikłań (żylaki przełyku, encefalopatia wątrobowa) oraz, w zaawansowanych przypadkach, kwalifikacji do przeszczepu wątroby. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i kompleksowa opieka hepatologiczna.
