Liszaj płaski (lichen planus) to przewlekła, zapalna choroba skóry i błon śluzowych, która może dotyczyć także paznokci i owłosionej skóry głowy. Choroba ta występuje u osób w różnym wieku, choć najczęściej dotyka dorosłych między 30. a 60. rokiem życia. Liszaj płaski charakteryzuje się pojawieniem się na skórze płaskich, wielokątnych, błyszczących, czerwono-fioletowych grudek, często z siateczkowatym, białawym wzorem na powierzchni (tzw. prążki Wickhama). Zmiany mogą występować pojedynczo lub w skupiskach, najczęściej na nadgarstkach, przedramionach, podudziach, tułowiu, a także na błonach śluzowych jamy ustnej, narządów płciowych, paznokciach i skórze głowy. Objawom skórnym często towarzyszy silny świąd, który znacząco obniża komfort życia. Na błonach śluzowych zmiany mogą przyjmować postać białych smug, nadżerek, a nawet bolesnych owrzodzeń. Przyczyny liszaja płaskiego nie są do końca poznane, ale uważa się, że istotną rolę odgrywają czynniki autoimmunologiczne – układ odpornościowy atakuje własne komórki skóry i błon śluzowych. Do czynników ryzyka zalicza się także stres, infekcje wirusowe (zwłaszcza wirusowe zapalenie wątroby typu C), niektóre leki (np. przeciwmalaryczne, beta-blokery, leki przeciwbólowe), kontakt z metalami (amalgamat stomatologiczny) oraz predyspozycje genetyczne. Rozpoznanie liszaja płaskiego opiera się na obrazie klinicznym oraz, w razie wątpliwości, na badaniu histopatologicznym wycinka skóry. Leczenie zależy od nasilenia i lokalizacji zmian. W łagodnych przypadkach stosuje się miejscowe glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus), a także preparaty nawilżające i łagodzące świąd. W cięższych przypadkach konieczne może być leczenie ogólne: doustne glikokortykosteroidy, retinoidy, leki immunosupresyjne (cyklosporyna, metotreksat) lub fototerapia (PUVA, UVB). Leczenie zmian na błonach śluzowych i paznokciach bywa trudniejsze i wymaga cierpliwości oraz regularnych kontroli dermatologicznych. W większości przypadków liszaj płaski ustępuje samoistnie w ciągu kilku lat, choć możliwe są nawroty i powikłania, takie jak blizny, przebarwienia czy zanik paznokci. W przypadku przewlekłych zmian na błonach śluzowych istnieje niewielkie ryzyko rozwoju nowotworów, dlatego niezbędna jest regularna kontrola lekarska.
