Ziarniaki to specyficzne zmiany zapalne, które mogą pojawiać się w różnych narządach, w tym w płucach, na skórze oraz w obrębie oczu. Ich powstawanie jest związane z przewlekłą reakcją zapalną, której celem jest odizolowanie czynnika drażniącego – bakterii, grzybów, ciał obcych lub produktów rozpadu tkanek. W płucach ziarniaki najczęściej występują w przebiegu sarkoidozy, gruźlicy, grzybic czy niektórych chorób autoimmunologicznych. Objawiają się kaszlem, dusznością, czasem bólem w klatce piersiowej i zmianami widocznymi w badaniach obrazowych. Na skórze ziarniaki mogą mieć postać twardych guzków, owrzodzeń lub przewlekłych zmian zapalnych – typowe są dla gruźlicy skóry, sarkoidozy, ziarniniaka obrączkowatego czy chorób zakaźnych. W obrębie oczu ziarniaki mogą prowadzić do zapalenia błony naczyniowej, pogorszenia ostrości wzroku, bólu, światłowstrętu i innych powikłań. Przyczyny powstawania ziarniaków są różnorodne: infekcje bakteryjne (gruźlica, trąd), grzybicze, pasożytnicze, reakcje na ciała obce, choroby autoimmunologiczne (np. sarkoidoza, choroba Crohna), a także niektóre nowotwory. Diagnostyka opiera się na badaniach obrazowych (RTG, TK, USG), badaniach laboratoryjnych, histopatologii oraz testach mikrobiologicznych. Leczenie zależy od przyczyny – w przypadku infekcji stosuje się antybiotyki lub leki przeciwgrzybicze, przy chorobach autoimmunologicznych glikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne lub usunięcie czynnika drażniącego. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniej terapii, ponieważ nieleczone ziarniaki mogą prowadzić do poważnych powikłań, zwłóknienia narządów i trwałego upośledzenia ich funkcji.
