Zawór recyrkulacji spalin, znany szerzej jako EGR, to element układu mającego na celu zmniejszenie emisji tlenków azotu w spalinach. Działa on poprzez kierowanie części spalin z powrotem do komory spalania, co obniża temperaturę spalania i ogranicza emisje szkodliwych substancji. Choć z punktu widzenia ekologii to rozwiązanie korzystne, w praktyce EGR bywa częstym źródłem problemów – szczególnie w autach z dużym przebiegiem i przy jeździe miejskiej. Gdy zawór przestaje działać prawidłowo, silnik szybko zaczyna wysyłać niepokojące sygnały, które łatwo pomylić z innymi usterkami. Warto wiedzieć, jakie objawy mogą świadczyć o awarii EGR-u i jak je rozpoznać, zanim dojdzie do poważniejszego uszkodzenia jednostki napędowej.
Jednym z pierwszych objawów niesprawnego zaworu EGR jest wyraźny spadek mocy silnika. Auto staje się ospałe, słabiej przyspiesza, a reakcja na pedał gazu staje się opóźniona. Dzieje się tak, ponieważ zawór przepuszcza spaliny wtedy, gdy nie powinien – np. przy pełnym obciążeniu silnika – co zakłóca proces spalania i ogranicza dostęp powietrza do cylindrów. W skrajnych przypadkach silnik może wręcz dusić się i mieć trudności z utrzymaniem stałej prędkości.
Często występuje także nierówna praca jednostki napędowej, szczególnie na biegu jałowym. Obroty zaczynają falować, silnik drży lub przerywa, a w skrajnych przypadkach może zgasnąć podczas zatrzymania, np. przed światłami. Tego typu zachowanie wynika z nieprawidłowego dawkowania spalin do dolotu i rozregulowania mieszanki paliwowo-powietrznej.
Kolejnym objawem jest zwiększone zużycie paliwa. Choć zawór EGR teoretycznie powinien poprawiać efektywność spalania, jego awaria działa odwrotnie – zaburza pracę układu i zmusza sterownik do korekt, które skutkują większym zużyciem paliwa. Nierzadko pojawiają się także błędy w odczycie parametrów z sond lambda, przez co komputer wprowadza dodatkowe dawki paliwa, próbując ustabilizować pracę silnika.
W wielu przypadkach awaria zaworu EGR skutkuje zapaleniem się kontrolki check engine. W pamięci komputera zapisują się wtedy błędy związane z nieprawidłowym przepływem spalin, brakiem reakcji zaworu lub jego zablokowaniem. Diagnostyka komputerowa bardzo szybko pozwala zlokalizować problem – szczególnie jeśli w danych „na żywo” zawór nie reaguje na polecenia sterownika lub jego pozycja się nie zmienia.
Zawór, który zablokował się w pozycji otwartej, to jeden z najczęstszych scenariuszy awarii. Wówczas spaliny są cały czas kierowane do dolotu, co prowadzi do zapychania kolektora dolotowego, zawęża kanały przepływu powietrza i zmniejsza sprawność silnika. W autach z dużym przebiegiem widać to również w postaci nadmiernego nagaru i oleistego osadu w dolocie. Gdy zawór zaciął się w pozycji zamkniętej, efekt bywa odwrotny – silnik może pracować dobrze, ale układ kontroli emisji odczytuje brak przepływu spalin i zgłasza błąd.
Niepokojącym objawem może być również wzrost emisji spalin i problemy z przejściem badania technicznego. Awaria EGR-u skutkuje gorszym spalaniem, a więc wyższą emisją tlenków azotu i sadzy – co w przypadku silników diesla często prowadzi także do szybszego zapychania filtra DPF.
W przypadku silników wysokoprężnych warto też zwrócić uwagę na dymienie. Czasem zawór EGR powoduje nadmiar sadzy, która wydobywa się z wydechu w postaci czarnego dymu – szczególnie przy przyspieszaniu lub gwałtownym dodaniu gazu. To nie tylko objaw niesprawnego zaworu, ale także sygnał, że cały układ spalania zaczyna działać poza optymalnymi parametrami.
Podsumowując, uszkodzony zawór recyrkulacji spalin daje wiele objawów – spadek mocy, nierówną pracę silnika, zwiększone zużycie paliwa, dymienie, błędy komputera i problemy z emisją. Choć w teorii jego awaria nie unieruchamia pojazdu, w praktyce znacznie pogarsza komfort jazdy, wpływa na inne podzespoły i może doprowadzić do dalszych awarii, np. filtra DPF. Szybka diagnostyka i czyszczenie lub wymiana zaworu pozwala przywrócić silnikowi sprawność i uniknąć kosztownych napraw w przyszłości.
