Napęd typu AWD, czyli All-Wheel Drive, to jedno z najbardziej zaawansowanych i uniwersalnych rozwiązań stosowanych w samochodach osobowych, SUV-ach i crossoverach. Jego zadaniem jest efektywne przenoszenie momentu obrotowego na wszystkie cztery koła, nie tylko w sytuacjach awaryjnych, ale również podczas codziennej jazdy – zarówno na suchej nawierzchni, jak i w warunkach o obniżonej przyczepności. Aby zrozumieć, jak działa przenoszenie momentu w takim układzie, warto przyjrzeć się bliżej jego budowie, sposobowi działania oraz różnym wariantom technologicznym stosowanym przez producentów.
W odróżnieniu od klasycznego napędu na cztery koła typu 4WD, który zazwyczaj działa w sposób stały lub załączany ręcznie, układ AWD jest w pełni automatyczny i stale monitoruje warunki drogowe, decydując o rozdziale momentu w czasie rzeczywistym. Kluczową rolę odgrywa tu centralna jednostka sterująca, która analizuje dane z czujników prędkości kół, kąta skrętu kierownicy, przyspieszenia poprzecznego, położenia pedału gazu oraz wielu innych parametrów, aby w ułamku sekundy dostosować działanie napędu do aktualnych potrzeb.
Sercem układu AWD jest mechanizm odpowiedzialny za rozdział momentu pomiędzy osiami – może to być sprzęgło wielopłytkowe (jak w systemie Haldex), centralny mechanizm różnicowy (np. Torsen lub planetarny), przekładnia łańcuchowa lub nawet elektronicznie sterowany rozdzielacz momentu. W zależności od rozwiązania, moment obrotowy może być stale przekazywany na wszystkie koła lub trafiać w większości na jedną oś, a do drugiej dopiero w razie potrzeby – najczęściej wtedy, gdy wykryta zostanie utrata przyczepności.
W przypadku układów z preferencją przedniego napędu, takich jak Haldex czy AllGrip Auto, samochód podczas normalnej jazdy porusza się z wykorzystaniem wyłącznie osi przedniej. Dopiero w sytuacji, gdy koła osi napędzającej zaczynają się ślizgać, układ elektroniczny aktywuje sprzęgło, które błyskawicznie przekazuje moment także na tylną oś. Proces ten odbywa się w sposób niemal niezauważalny dla kierowcy, a cały system działa na podstawie wcześniej zaprogramowanych algorytmów oraz map jazdy.
W bardziej zaawansowanych układach, jak np. xDrive w BMW czy Quattro z centralnym dyferencjałem Torsen, moment obrotowy rozdzielany jest już od samego startu. W typowych warunkach proporcja rozkładu wynosi na przykład 40 do 60 procent lub 50 do 50 procent między osiami, ale w razie potrzeby może się dynamicznie zmieniać. Jeśli jedno z kół zaczyna się ślizgać, więcej momentu trafia do osi, która ma lepszą przyczepność – i to często zanim kierowca zdąży w ogóle zauważyć jakąkolwiek stratę trakcji.
Niektóre pojazdy z napędem AWD wyposażone są dodatkowo w mechanizmy pozwalające na wektorowanie momentu – tzw. torque vectoring. Oznacza to, że system nie tylko rozdziela moc między przód a tył, ale także między lewe i prawe koło. Dzięki temu możliwe jest poprawienie właściwości jezdnych w zakrętach, eliminowanie podsterowności oraz zwiększenie stabilności przy nagłych manewrach. W tym celu stosowane są elektroniczne mechanizmy różnicowe lub aktywne sprzęgła przy każdej z półosi.
W codziennej eksploatacji kierowca zazwyczaj nie odczuwa bezpośredniego działania układu AWD – jego praca jest płynna, zautomatyzowana i opiera się na prewencji, a nie na reakcji. Przenoszenie momentu odbywa się nie tylko w odpowiedzi na poślizg, ale też w zależności od stylu jazdy, obciążenia pojazdu czy stopnia przyczepności każdego z kół. Dzięki temu systemy AWD poprawiają nie tylko bezpieczeństwo, ale również komfort jazdy, zwłaszcza w trudnych warunkach pogodowych, takich jak deszcz, śnieg czy błoto pośniegowe.
Podsumowując – przenoszenie momentu obrotowego w układzie AWD to złożony proces sterowany elektronicznie i mechanicznie, który ma na celu maksymalizację przyczepności i stabilności pojazdu. W zależności od konstrukcji, moment może być stale rozdzielany między osie lub dołączany w razie potrzeby. Im bardziej zaawansowany system, tym bardziej inteligentny rozkład napędu, który reaguje nie tylko na poślizg, ale również przewiduje sytuacje potencjalnie niebezpieczne. To właśnie dlatego napędy AWD zyskały ogromną popularność w nowoczesnych samochodach osobowych i SUV-ach, oferując kompromis między osiągami, bezpieczeństwem i komfortem jazdy.
