Shinji Sato był człowiekiem, który nigdy nie próbował wymyślać motoryzacji na nowo. Zamiast tego poświęcił życie temu, by ją zachować, udokumentować i przypomnieć kolejnym pokoleniom. Jako historyk, archiwista i kolekcjoner, odegrał kluczową rolę w dokumentowaniu rozwoju japońskiej motoryzacji, ze szczególnym uwzględnieniem lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych – okresu, który dla wielu entuzjastów był złotą erą narodzin tożsamości motoryzacyjnej Kraju Kwitnącej Wiśni.
Urodzony w Tokio, Sato dorastał w czasach, gdy ulice zapełniały się nowymi konstrukcjami – pierwszymi Celicami, Skyline’ami i Mazdami z silnikami Wankla. Już jako nastolatek fotografował te auta, gromadził katalogi, ulotki, a nawet opakowania po częściach zamiennych. Zafascynowany ich różnorodnością i techniczną odwagą, postanowił poświęcić życie ich badaniu.
Po studiach historycznych rozpoczął pracę jako archiwista w muzeum techniki, ale szybko stał się niezależnym badaczem, który przemierzał Japonię w poszukiwaniu zapomnianych modeli, porzuconych fabryk, starych inżynierów, którzy mogli opowiedzieć, jak naprawdę wyglądała praca nad pierwszymi sportowymi modelami. Jego publikacje były szczegółowe, rzetelne i pełne szacunku. Sato nie pisał dla sensacji – pisał dla prawdy.
Największe uznanie zdobył za swoją dokumentację powstawania pierwszej generacji Datsuna Z oraz historii sportowych modeli Toyoty z lat siedemdziesiątych. Odtworzył całe linie produkcyjne, analizując zmiany technologiczne, różnice między wersjami eksportowymi, a także historię konstruktorów, których nazwiska na zawsze mogłyby pozostać anonimowe.
Shinji Sato był również kolekcjonerem. Jego prywatna kolekcja obejmowała dziesiątki rzadkich modeli japońskich samochodów z lat sześćdziesiątych do osiemdziesiątych, w większości odrestaurowanych zgodnie z oryginalnymi specyfikacjami. Często udostępniał je do sesji zdjęciowych, filmów i wydarzeń edukacyjnych. Nie traktował ich jak eksponaty – traktował je jak świadków historii.
Poza pracą badawczą, Sato był też mentorem dla młodszych pasjonatów. Współpracował z uczelniami, klubami klasyków i muzeami, pomagając budować świadomość tego, że japońska motoryzacja ma nie mniej fascynującą historię niż ta europejska czy amerykańska.
Shinji Sato nie stworzył żadnego samochodu, ale ocalił setki przed zapomnieniem. Dzięki niemu wiemy, skąd pochodzą nasze pasje. Jego dziedzictwo to pamięć – a pamięć, jak wiemy, jest fundamentem każdej kultury.
